İlk Ramazan Topu Nerede Atıldı? Ramazan Davulu Ve Ramazan Topunun Hikayesi

Yasar KARADUMAN

Bir Ramazanin daha sonuna dogru yaklasiyoruz, bugün, tarihte Ramazan topu ve Ramazan davulunun çikis noktalarina bakacagiz.

Ramazanda sahurda davul çalmanin ne zaman nerede basladigina dair bir bilgi bulamadik., Ünye’de bizim gençlik yillarimizda sahurda davul çalmak adeti yoktu, bu adet bize sonradan geldi. Bizim davulcumuz Davulcu Idris Emmi idi, ama o da bayramlarda çalardi.

Idris Emmi Ramazanda Çakirtepe’den tekerlekli gerçek topla iftar ve sahur toplari atardi. Ramazan bitince bayramda takar davulunu sirtina yaninda kizlari, davul çalarak attigi topun bahsisini toplardi. Idris Emminin hikayesini geçen Pazartesi tarih sayfasinda yazdim.

Bu toplar emekliye ayrildi bizim topumuz eski radar üssünde duruyor, Idris Emmi bu dünyadan göçeli çok oldu, bir daha bir benzeri gelmedi.

Simdi ise top yerine ses bombasi atarak iftar ve sahur vaktini bildiriyorlar, bunun yaninda sahur davulculari da var ama ben hiç seslerini duymadim.

Ramazanda Davul

Ramazanda davul oruca kaldirmak çalinir, sahur vaktinin geldigini haber verir. Eskiden teknolojik aletler olmadigi için davul ile insanlarin uyanmasi  saglaniyordu.

Ramazan davulu Islam inancinda  Kuran’da, Hadis’lerde ve geriye dönük Islam tarihinde yoktur, hatta Türkiye disinda çogu Islam ülkelerinde de yoktur. Türkiye’de ise bu kültür  sadece sehirlerin bir kisminda vardir, bir gelenektir, geçmiste teknolojinin gelismedigi yillarda ise yaramistir.
Davul, en yaygin vurmali çalgilardan biridir ve dünyadaki hemen bütün halklarin kültürlerinde vardir. Yazili tarihten çok önce eski Misirlilarin, Asurlularin ve uzakdogulularin davulu kullandiklari bilinmektedir.

Türklerde davul binlerce yildan beri kullanilan bir çalgidir.

Genellikle bir hakimiyet isareti sayila gelmistir. Romalilar, Türk ordulariyla her savasta gök gürültüsü gibi ses veren yüzlerce davulun sesi önünde saskina dönerlerdi. Osmanli Türklerinin Orta Avrupa’ya yaptigi seferler bu çalgiyi oralara da tanitmistir.

Ramazan davulculari genelde erkektir, Ramazanin sonuna dogru kapi kapi gezerek bahsis toplarlar.
Günümüzde her evde çalar saat olmasi ramazan davulcusuna olan ihtiyaci ortadan kaldirmistir, bir kesim bunu halen nostaljik bulmakta ve davulun sesini beklemektedir.
Bunun yaninda Ramazan'da davul çalinmasina karsi  tepki gösterenler de vardir.. Geceleri davul sesinin gürültü kirliligine yol açmasi ve insanlarin istemedikleri halde uykusundan uyandirilmasi iddiasi, bazi belediyelerin davul çalinmasini yasaklamasina sebep olmustur.
Kisacasi; Ramazan davulu teknolojinin olmadigi dönemlerde kullanilan bir uyandirma amaçli alettir. Günümüzde buna gerek var midir, yok mudur tartisma konusudur.

 Ramazan Topu

Ramazan davulu hakkinda bilgiler bu kadar, simdi gelelim Ramazan topuna.

Osmanli arsivlerindeki bilgilere göre Ramazan topu, ilk olarak 1821 yilinda Istanbul Anadoluhisari'nda baslanmistir. 1827 yilindan itibaren de Yedikule surlarindan atis yapilmistir. Sonra Baltalimani, Selimiye Kislasi gibi yerlere yayilmistir.

Top atilmasi adetinin  yayilmasi 20-25 yil sürmüstür.. Osmanlida  her yerde Ramazan ayinda top atilmasi bir gelenek halini almistir. Liman sehirlerinde top atislari harp gemilerindeki topla yapilmistir.

Kale olan sehirler de top kaleye yerlestirilmis, kale olmayan sehir ve kazalarda top atisina müsaade edilmemistir.

Top atislari sirasinda zaman zaman üzücü kazalar da yasanmis infilak eden toplar yüzünden ölüm ve yaralanmalar olmustur.

Tarih boyunca Ramazan ayinda bu top atislari için Cebel toplari, Sahra toplari, Balyemez topu, Dag topu, Karabina topu ve Kamis topu gibi farkli toplar kullanilmistir.

Kale ve harp gemisi bulunmayan yerlerde top atislari yasak olmasina ragmen bu yasaga uyulmadigi ancak zaman zaman bu gibi yerlerde top yerine çok ses çikaran tüfeklerle atis yapilmasi ya da havai fisek atilmasina dair tamimler yayinlandigi resmi Osmanli arsivi evraklarinda görülmektedir.

Günümüzde bazi yerlerde iftar vaktinin duyurulmasi için halen kuru siki top atislari yapilmakta, bazi yerler de ses bombalari kullanilmaktadir.

Top eskiden radyo, televizyon gibi iletisim araçlarinin olmadigi, ezan sesinin isitilmedigi bölgelerde iftar ve sahur vakitlerinin halka duyurulmasi için atilirdi.

Ünye’de Davul ve Top

Ünye’de Ramazanlarda her ikisini de yani top atisini ve davul isini  Davulcu Idris Emmi yapardi.

Davulcu Idris Emmi, bugün Atatakale restoranin yaninda antenlerin yerinde bizim Istihkam dedigimiz yerde bulunan bir Cebel Topu ile (Dag Topu) Ramazanda iftar ve sahur vakitlerini bildirmek üzere top atardi. Atmislarin basindan seksenlerin sonuna kadar otuz sene bu top atildi

Ayrica gece sokak sokak dolasip davul çalma adeti Ünye’de bizim çocukluk ve gençlik yillarimizda yoktu. Yani bu günkü gibi sokak sokak dolasan davulcular yoktu.

Davulcu Idris Emmi, iftar topunu attiktan sonra Bayram günü davulunu boynuna takar, yaninda kizi Necla arkasinda bir sürü çocuk, maniler söyleyerek Ramazan boyunca attigi top için bahsis toplardi kizinn kolunda bir sepet ve elinde ucuna Türk bayragi baglanmis bir bayrak ile bayram süresince Ünye sokaklarini dolasirdi. Bizim emektar topumuz simdi eski Radar üssünde durmaktadir.