Uzun bir tarihi geçmisi olan ve bir pek çok uygarligin gelip geçtigi Ünye, zengin bir yemek kültürü mirasina da sahiptir.
Ipek yolunun denize açilan kapisi olmasi ve iklimi nedeni ile kiyi kesimlerde ot ve sebzeler ile deniz ürünlerinden olusan yemekler çogunluktadir, iç kesimlerde tahil ürünlerine dayali yemeklerin agirlikta oldugu görülür.
Ünye sebze yemeklerinin çogunlukla dogal ot ve sebzelerden olusur. Bunlarin basinda; karalâhana, isirgan, pezik, galdirik, mantar, sütlücen, mendek, merulcan, marul, maydanoz, pirasa, beyaz lahana, karnabahar gelir.
Nemüslü Börek
"Nemüslü börek" Ünye'de çok eskiden beri bilinen ve günümüzde unutulmus bir börek çesididir. Ünye'de her seyin degismesi gibi damak tadi ve yemek kültüründe de degisimler yasanmistir. Hayatimiza giren çok çesitli yeni beslenme kültürü ve usulleri bu eski tatlari geri planda birakmistir. Hazirlanmasi zor ve uzun zaman alan yemekler çok az yapilir olmus bazilari ise tamamen yok olmustur. Kaybolan bu yemeklerden ilk akla gelen maydanozlu yuvarlak eksili köfte, Ünyelilerin sofrasindan eksik etmedikleri "gemici çorbasi", "kesme makarna" ve bir çesit katmere benzeyen "kâ" dedigimiz bir börek türü.
"Nemüslü Börek" de unutulmaya yüz tutmus eski bir Ünye yemegidir, çevre il ve kasabalarda da bilinir. Bazi yöresel yemek dükkânlari bu yemegi yasatmak için arada bir menülerine eklemektedirler.
Nemüslü Börek
Nemüslü Böregin içine mendek denen bir ot konulur ve kizgin yagda kizartilir. Mendegin bulunmadigi yörelerde ispanak ve pazi da koyarlar.
Mendek genelde ilkbaharda yetisen yabani bir ottur. Bir isirgan çesididir. Çorbasi da yapilir. Bazi yerlerde haslanarak kavrulur ve üzerine yumurta kirilir.
Giresun yöresinde mendege "baldiran otu" dense de baldiran otu baska bir seydir. Bu ot ve böregi sadece Orta ve Dogu Karadeniz'de bilinen bir ot ve yemektir.
Bütün arastirmalarimiza ragmen "nemüslü" kelimesi kökenini ve ne anlama geldigini bulamadik, ancak bir yerde bir metinde söyle bir ibareye rastladik:
"Her sey vardir burada... Memleket kokusu sinmis çökelek, tirmit, mendek, nemüs, örme çorap, sekiz köseli sapka mesela… Iste bunun bir adi hasret bir adi memlekettir.
Buradan anlasildigi üzere "nemüs" bir bitkidir. Acaba böregin içine konan mendek bitkisinin bir adi da "nemüs" müdür?
Bizim kanaatimize göre "nemüs" bir ot adidir.
Bu mendek otunun Ünye'de yasamis Rum, Ermeni, Gürcü, Çerkez veya Oguz Türkleri gibi halklardan birinin dilinden Türkçeye geçmis olabilir. Osmanlica-Türkçe lügatte bir de "nemis" diye bir ot oldugu yazilidir, ama nasil bir ottur, baska adi var midir, bulamadik.
Belki de "nemis" böregin içine konan "mendek" otunun baska bir dildeki adidir. Zaten "Nemüslü Börek"e, yörede "Mendekli Börek" dendigini de arastirmalarimizda ögrendik.
Ünye köylü pazarinda sohbet ettigimiz mendek satan bir köylü vatandas ta ayni seyleri söyledi bize: " Bu cografyadan birçok kavim geldi geçti bunlardan birinin dilinden bize geçmistir, bence mendek te nemüs te Ermenice'dir" demistir.
Nemüslü Börek Nasil yapilir?
MALZEMELER
Iç harci için
2 bag mendek
4 adet kuru sogan
2 su bardagi pirinç
Zeytinyagi
Tereyagi
Hamuru için
2 yemek kasigi yogurt
Alabildigince un
3 adet yumurta
1 bardak su
1 su bardagi findik yagi
1 çay kasigi tuz
1 çay kasigi karbonat
Limon suyu
YAPILISI
2 bag mendek, saplarindan ayrilir küçük küçük dogranir ve bol su ile yikanir. Suyu süzüldükten sonra bir tencereye konularak iki dakika haslanir.
4 adet küçük boy sogan küp dogranir, 2 bardak pirinç bir kaseye bosaltilarak üzerine kaynar su ilave edilir ve haslanmaya birakilir. pirinçlere 3 tatli kasigi tuz eklenir.
Soganlar tereyagi eklenerek pembelesmeye birakilir. Haslanan mendeklerin suyu süzülür ve dinlenmeye birakilir.
Plastik bir kaba 1 bardak su, 2 yemek kasigi yogurt, 1 çay bardagi ayçiçegi yagi, 1 tatli kasigi tuz, 1 tatli kasigi karbonatin üzerine 5 damla limon suyu harca eklenir, 3 adet yumurta harca eklenerek karistirilir.
Ardinda 4 kase un eklenerek kulak memesi kivamina gelene kadar yogrulur, pirinçler mendeklerle birlestirildikten sonra orta ocak atesine konulur.
Hamurumuz yufka kalinliginda açilir.
Iç harcimizdan 1 tabak ayirarak sogumasi için buzluga konulur. Büyük boy teflon tavaya yag konularak orta ocak atesine alinir. Buzlukta bekletilen iç harcimiz iki esit parça olarak yufkanin ortasi bos birakilarak iki yana konulur, diger bos kalan kisim ise üstüne kapatilarak tencere kapagi yardimi ile ortadan ikiye bölünür, kapakla kenarlari kesilir.
Kizgin yaga atilarak kizartilir. Kizaran börekler servis tabagina alinir.