Bugün Mayıs Yedisi Çepni Bayramı

Yasar KARADUMAN

Hidrellez bayramiyla büyük benzerlikleri olan Mayis Yedisi, Karadeniz bölgesinin Ordu, Giresun ve Trabzon illerinde, yilin bereketli ve saglikli geçmesi amaciyla kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Mayis yedisi geleneginin Çepnilerden kaldigi rivayet edilmektedir, Çepniler yaylalara çikmadan önce denizde hayvanlarini yikar, deniz havasi alarak saglik, güç ve moral kazanir, sonbahara kadar denizle vedalasirlarmis.

Sehirde oturanlar buna itibar etmese de, yüksek kesimde oturan Çepni kökenli halkimiz bu gün için hazirliklar yapar, deniz kenarinda yürümek, yedi dalga atlamak, çoluk, çocuk piknik yapabilmek için, sabahin ilk saatlerinde kendilerini sehrin sahiline atarlar.

Bu birazda sehirde ticaret demektir… Döneri, ekmegi, pidesi, suyu, hazir sehre gelmisken çocuklara yazlik giyim kusam ile sehirde bir ticari harekettir,

Çepniler kimdir?

Ortaasyadan gelerek Karadeniz’e yerlesen bir Türk Boyu’nun adidir. Bu gün Çepni Türklerinin yurt tuttugu Ünye, Ordu, Giresun Çarsibasi, Vakfikebir, Besikdüzü ve Salpazari yörelerinde Mayis Yedisi bir bayram gibi kutlanmakta, senlikler yapilmaktadir. 
Akkus’tan itibaren Ünye’ye kadar olan köyler birer Çepni yerlesim yerleridir. 
Ünye’deki Nadurlu, Encürlü, Cimbis, Saylan, Alamanlu, Kurna, Ballik, Dizdar, Yagbasan, Göbü, köylerinin isimleri Çepni ismidir, Mayis yedisi günü buralardan insanlar akin akin Ünye’ye deniz kenarina iner ve Mayis Yedisi’ni bir bayram gibi kutlarlar.

Çepniler, 24 Oguz Boyu’ndan en kalabalik olanidir. Gök Han koluna baglidirlar. Oguzlar; Türkiye ve Azerbaycan Türkleri'nin, Türkmenistan, Irak ve Suriye Türkmenleri ile Gagauzlar'in atalaridir. Gagauzlar-Gökoguzlar Moldovya’da Gagauzya Özerk Cumhuriyeti’nde yasamaktadirlar, Türkçeleri Türkiye Türkçesine en yakin olanidir Müslüman olmamislar Hristiyan dininde kalmislardir

Çepniler; 1071'de Anadolu'nun, 1277 yilindan itibaren de Sinop'tan Trabzon'a kadar olan Karadeniz Bölgesi'nin fethedilmesinde önemli görevler üstlendiler.

Mayis Yedisi’nin Tarihçesi

Mayis Yedisinin tarihi hakkinda kesin bir bilgi yoktur. Efsanelere göre 4000 yildir kutlanmaktadir. Kökeni Orta Asya'ya dayandigi söylenir.  

Mayis Yedisi kutlamalari ilkbahar sonunda yaylalara çikma zamaninin geldigini bildiren bir gelenektir.

Yaylaya gidecek olanlar bu günde sahile iner, inek ve büyükbas hayvanlarini denizde yikar, bahara veda eglencelerini yapar, dileklerde bulunur ve yaylalara çikarlar..

Mayis Yedisi’nin bölgede yasamis olan Amazon kadinlari ile de ilgili oldugu da söylenir. Efsaneye göre Amazonlar yilda bir kez erkeklerle bir araya gelirler, dogan çocuklar erkek olursa öldürülür ya da babalarina gönderilirlerdi. Mayis Yedisi Amazon kadinlarin erkekler ile bir araya geldikleri gündür. Kocalarinin kendilerini aldatmalarina dayanamayan yöre kadinlari Amazonlari lanetler, denizi taslar,  kötülükleri kovmaya çalisirlardi. 

Karadeniz Bölgesi’nde

Mayis Yedisi Gelenegi

Kaynaklarda bugünün ne zamandan beri kutlandigi ve nereden geldigine dair çok bilgi yoktur. Karadeniz disinda yasayanlar bu bayrama veya senlige “Karadeniz Bayrami” veya Çepni Bayrami” derler. Kimileri Amazonlarin çiftlesme törenlerini ya da Hiristiyanlarin vaftiz törenlerini Mayis Yedisinin kaynagi olarak gösterirken, kimi 2500 yil önce Eski Yunanlilarin isik, günes,  müzik ve sanat tanrisi Apollo’nun dogum günü der.

Apollonun dogum günü Insanlar yilin ilk ürünlerini aldiklari zaman tanriya sükrederler.

Mayis Yedisi, Samsun ile Artvin illeri arasinda her yil Mayis ayinin yirmisinde denize yakin köylerde oturanlarin deniz kenarina sabah erken saatlerde giderek aile fertlerini hatta evcil hayvanlarini yikamasi, yedi dalga asmasi veya dilek tutulmasi, varsa ziyaret yerlerinin gezilmesi, toplu piknik yapilarak gerçeklestirilen festivaldir.  Geçmis dönemlerde tüm köylerde gerçeklestirilen bu adet günümüzde göç veren köylerin bosalmasi yüzünden birkaç bölge disinda unutulmak üzeredir.

En kapsamli katilimin gerçeklestigi Giresun’da çevre köy ve kentlerden gelen binlerce insan, ilçe merkezinin uzaginda bulunan Aksu irmaginin Karadeniz’e bosaldigi delta etrafinda toplanmakta, kadinlar içlerinden bir dilek tutarak suya yedi çift bir tek tas atmaktadir.

Tutulan dilekler çogunlukla basik çocuklarin çabuk büyümesi, bekar kiz ve dul kadinlarin koca bulmasi, çocugu olmayan analarin gebe kalmasi, çaresiz hastalarin sifa bulmasi, ayrilanlarin kavusmasi, dargin eslerin barismasi gibidir. (Kaynak: Analiz)

Halk bilimciler, Dogu Karadeniz Bölgesinde 20 Mayis tarihinde kutlanan 'Mayis 7'si'  etkinliklerin kökenine iliskin baska tezlerde ortaya sürerler.

Karadeniz Folklor ve Mitolojik Sözlügü yazari tarih arastirmacisi,  Özhan Öztürk,  bölgede her yil kutlanan Mayis yedisi senliklerinin 2500 yil öncesinden kalma 'Tanri Apollon'  onuruna düzenlenen festival ile birebir benzer ritüeller tasidigini söyler.

Mayis Yedisi adetleri:    

Dalgadan atlama: Önce eller ve ayaklar suya sokulur, kiyiya vuran yedi dalganin üzerinden birer birer atlanir. Burada genellikle çocugu olmayanlar çocuklarinin olmasi için dilekte bulunurlar.     

Sacayagindan geçme: Tören alanina getirilen, insan geçebilecek büyüklükteki bir sacayagindan, yine soyun sürdürülebilmesi dilekleriyle üç kez geçilir.    

Suya tas atma: Kötülüklerden korunmak amaciyla yedi çift bir tek tas suya atilir.    

Sahilde uygun yerlerde oturulur. Daha önceden getirilmis  olan yiyecekler yenir ve eglenilir. Aksam dönüste gelemeyenlere kaplar içerisinde deniz veya irmak suyu götürülür.  

KAYNAKLAR:

Sitki Çebi, Ordu Tarihi ve 50. Yilda Ordu Sehri, Ordu 1973, s.111

Ibrahim Kafesoglu, Türk Milli Kültürü, Istanbul 1993, s.289

Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi II, Istanbul 1971,