Müslüman olmayan Türkler Gagauzlar “Gök Oğuzlar”

Bu bölümde Müslümanligi kabul etmemis, Hiristiyan olmus Türklerden Moldovya’da ki Özerk Gagauzlar–Gökoguzlar dan bahsedecegiz.

Gagauzlar, Romanya’ya komsu Moldovya’da  “Gagauzya” adinda özerk bir devlet kuran Hiristiyan Türklerdir. Oguz boylarindandir, asil adlari Gökoguzdur.

Türkçeleri en iyi anlasilan ve Türkiye Türkçesine en yakin olan Türkçedir.

Rus aksani agir basar, dil yapisi daha devriktir. 've' kelimesi bulunmaz,

ön isimleri Rusça, soyadlari Türkçe’dir.

Yüzyillar önce Karadeniz’in kuzeyine göç eden, Oguz boyundan Gagauz (Gök Oguz) Türkleri, kurduklari özerk yönetimle Moldova’da kendi bayraklari altinda yasiyorlar. Diger Oguz boylarindan ayrilali yüzlerce yil geçmesine ragmen, kültürlerini ve Türklük bilincini korumuslardir.

Onlar kendilerine Gagauz biz onlara Gökoguz deriz.  Oguz Hanin ogullarindan Gökhan’in soyundan geldiklerine inanirlar. Dünya onlari Gagavuz Türkleri olarak bilir. Bazi Tarihçiler soylarini Peçenek Türklerine baglar.

Plevne Savasina kadar Bulgaristan’da yasamislar savasin kaybedilmesinden sonra Moldovya’ya  sürülmüslerdir. Savasi kaybettigi için Gazi Osman Pasa’ya çok kizarlar ve hatta Plevne Marsini “Sani büyük Osman pasa, attin bizi Moldovya’ya ” diye sitem ederek bizden degisik söylerler.

Gagauz Türklerinin Peçeneklerle yakin ilgisi oldugu sanilmaktadir. On birinci yüzyilda Tuna’yi geçerek Balkanlar’a dogru göç eden Gagauzlar, daha sonra Hiristiyan olmuslar, bir müddet Osmanli yönetimi altinda kalmislardir. Komrat diye adlandirilan topraklarda yasayan Gagauzlar, Sovyetler Birligi’nin dagilmasiyla kurulan Moldova Cumhuriyeti’ne bagli “özerk” bir devlet olarak varliklarini sürdürüyorlar. Kendi bayraklari, ulusal marslari, meclisleri ve milletvekilleri vardir.

Gaguzya-Gökoguzya

Gagauzya (Gökoguzya) adi verilen özerk devletin para birimi Moldova Lirasi’dir. Hayvancilik ve sarap üreticiligi ekonomide önemli yer tutar.

Gagauzlarin en dikkat çekici özellikleri,  Hiristiyan olmalaridir. Bugün dünyadaki Türklerin büyük kismi Müslüman’dir. Gagauzlar ise,  Ortodoks Hiristiyanligi benimsemistir. Balkanlar’a Karadeniz’in kuzeyinden gelirken yollari üzerinde Müslüman toplumlarla karsilasmadiklari için, gittikleri yerde Hiristiyan olmuslardir.

11 ci yüzyilda Asya'dan, Balkanlara göçtükleri ve Uz (Oguz) Türklerinden olduklari bilinmektedir. Hiristiyan inanisli olan Gagauzlar, dis görünüm-çehre ve diyalekt olarak daha ziyade Anadolu'daki Yörüklere çok benzemektedir. Bir çok Gagavuz Hiristiyan olmalarina ragmen domuz eti yemezler ve ayrica bir kismi da erkek çocuklarini sünnet ettirmektedir..

Hiristiyanlikta olmayan inanislari da bulunmaktadir. Gagauzlar, eski Türk inanci olan “Gök Tanri Dini”  ile Hiristiyanligi birlestirip, bir inanç yapisi olusturmuslardir. Hiristiyanlikta kurban kesme ibadeti yoktur, fakat Gagauzlar  “Iduk” (Adak) denilen bir kurban keserler.

Gagauz Türkçesi

Gagauz dili, Türkiye Türkçesine en yakin dillerden biridir.  Türkiye Türklerinin Müslümanligi benimsemesi ile birlikte Arapça, Farsça sözcükler dilimize girmis ve dilimiz Arapça etkisi altinda kalmistir. Bizde Arapça kökenli olan birçok sözcük, Gagauzca’da Öz Türkçe’dir. Bugün Gagauzya’da üç tane resmi dil vardir: Gagauzca, Romence ve Rusça. Fakat Gagauzlar öz dillerine çok önem verirler ve çocuklarina en basta Türkçe ögretirler. Hatta çocuklarina

“Ey, sen ne soy Gagauz’sun, açan bilmersin bizimce lafetmek” (Sen ne biçim Gagauzsun bizim gibi konusamazsin) diye onlari öz dillerine bagli kalmaya özendirmektedirler.

1993 yilinda Ruslarin “Kiril alfabesini” birakip, “Latin alfabesini” kabul etmislerdir. Incili Türkçeye çevirmislerdir, ibadetlerini Türkçe yaparlar. Gagauz Türklerinin ön isimleri, genellikle Türkçe degildir. (Mariya, Dimitri, Ivan, Saveliy, Alinka gibi) fakat soyadlarinin hepsi Türkçe kökenlidir. (Sari, Kuru, Demirci, Kazanci, Tasoglu…)

Kültür ve Egitim

Gagauzya’da oldukça zengin bir kültür bulunmaktadir. Çok kaliteli üzümler yetistiren Gagauzlarda, hemen hemen her evde sarap yapilir... Konuklara sarap ikram edilmeden birakilmaz.. Ürettikleri saraplarin çogunu, yurt disina satarlar. Üzümün disinda, ayçiçegi, tütün, soya tarimi da yapilir.. Egitim oldukça gelismistir. Türkiye Cumhuriyeti’nin de katkilariyla kurulan Komrat Üniversitesi, bunlarin disinda bir Atatürk Kültür Evi ve müzeler vardir.

Gagauzlar yüzlerce yildir soydaslarindan ayri yasadiklari halde öz dilini kullanan, Türklügüne bagli bir Türk toplulugudur. On birici yüyilin baslarindan, on sekizinci yüzyilin sonlarina kadar Balkanlar'da oturmuslar ve 1880 li yillarda Besarabya'daki Bucak bölgesine göç etmislerdir. Fakat halkin bir kismi Bulgaristan'in Varna ve Romanya'nin Dobruca bölgesinde oturmaya devam etmis ve kimliklerini korumaya çalismislardir.

Kaynak:Yavuz Tanyeri

Türk Dünyasi Arastirmalari

Bir Gagauz manisi:

Hay derelär, derelär,

Nelär bilirim nelär.

Gözäl kizin koyununda

Alma gibi memelär.

Bir Gagauz türküsü:

Marikiz

http://www.youtube.com/watch?v=uXBa18RF19k