Osmanlı’nın Son Zaferi KUT’ÜL - AMARE

Osmanlinin son zaferi olan ve onbes bin kisilik bir Ingiliz ordusunu generalleri ile birlikte esir alindigi Kut'ül Amare savasi Türkiye'de 1952 yilina kadar Kut Bayrami adi altinda kutlandi Fakat Türkiye'nin NATO'ya girmesinden sonra unutturulmaya çalisildi.

Kut El Amara,  Irak'in dogu kesiminde, Dicle Nehri kiyisinda Vasit ilinin merkezi bir kent. 1960'a kadar tüm il bu isimle anilirken bu tarihten sonra Vasit adini almistir. Bagdat’a 60 kilometre uzakliktadir Dicle nehri kiyisinda 400, 000 nüfuslu bir kenttir. 1960`a kadar Kut El Amare diye anilirken bu tarihten sonra “Vasit” adini almistir. 

Kut'ül Amare savasi nedir?

Kut'ül Amare savasi 29 Nisan 1916 tarihinde Osmanli Ordusunun Irak'in Kut bölgesinde Ingilizlere karsi kazandigi Çanakale degerinde büyük bir zaferdir. Osmanlinin Birinci Dünya Savasi cepheleri içinde Çanakkale’den sonra kazandigi son zaferdir.

Kut El Amare Savasi Osmanli Ordusunun Birinci Dünya Savasi’nda çarpistigi Ingilizlere karsi olusturulan Irak cephesidir. Irak petrollerini ele geçirmeyi amaçlayan Ingilizler 3 Haziran 1915 tarihinde Osmanli topragi olan Kut El-Amare’yi isgal etmislerdir.
Irak Cephesinde yeni kurulan Osmanli 6 ci Ordu'nun Komutanligi'na atanan Alman Maresal Goltz Pasa'nin emriyle Miralay (Albay) 'Sakalli' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralik'ta Kut El Amare’yi kusatti.

Ingilizler Kut'u kurtarmak için bir kolorduyla hücuma geçti ancak, 4.000 askerini kaybederek geri çekildi.

Bu muharebede 9cu Kolordu Komutani Miralay 'Sakalli' Nurettin Bey görevinden alindi ve yerine Enver Pasa'nin kendisinden bir yas küçük olan amcasi Mirliva (Tuggeneral) Halil Pasa getirildi.
Ingilizler 8 Mart 1916'da Miralay Ali Ihsan Bey komutasindaki 13cü Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler.

Türkler, Kut El Amare’de Ingilizlerden basta Tümen Komutani General Townshend olmak üzere toplam 13 general, 481 subay ve 13.300 Ingiliz askeri esir almislardir.
Tarihe Kut El Amare zaferi olarak geçen savaslar sirasinda Ingilizler 40 bin kayip ve esir verirken Türk birlikleri ise 25 bin askerini kaybetti., bu savas sirasinda Türk birlikleri sinirli sayida uçakla önemli görevler yapti kesif görevi yapan Türk uçaklari bir taraftan da düsman hedeflerini bombardiman etti. 
Ancak kazanilan bu tarihi zafere ragmen Birinci Dünya Savasini kaybederek savasin genelinde maglup oldu.  Ingilizlerin bölgeyi Subat 1917’de isgal etmesine engel olamadi.

Osmanli’nin Son Zaferi

1ci Dünya Savasi ve Irak Cephesi, Ingiltere’nin petrol sahalarini ele geçirmek amaciyla Bahreyn ve Basra’yi isgali ile 1914’te açilan Irak Cephesi, yine Ingiltere’nin 1918’de Musul’a asker çikarmasiyla son bulmustur.

Kut El Amare de Osmanli’nin kesin zaferiyle sonuçlanan ve 29 Nisan 1916’da General Townshend birliklerinin diger 13 general, 481 subay ve 13.300 er ile birlikte Osmanli Kuvvetleri’ne teslim olmasiyla sonuçlanan bir kusatma savasidir.

Her ne kadar 1917’de Ingilizlerin çok daha donanimli bir askeri kuvvetle geri dönerek Musul’a kadar isgali ile Irak Cephesi kapansa da,

Kut El Amare zaferi Ingilizler de derin bir yaraya sebep olmustur.

Savasin Son Perdesi

23 Aralik’ta 25.000 Türk askeri Kut El -Amare sehrini kusatti. Sehri ele geçirmek için çesitli taarruzlar düzenlendiyse de bunlar Ingiliz Ordusu tarafindan püskürtüldü. Buna karsilik Ingilizler Kut’taki kusatmayi kirmak ve General Townshend komutasindaki orduyu kurtarmak üzere Tigris (Dicle) Kolordusunu harekete geçirdiler fakat o da basarili olamadi ve geri çekildi.

Bu gelismeler yasanirken Türk Ordusu’nun yönetim kademesinde önemli bir degisiklik oldu ve Sakalli Nurettin Pasa’nin yerine Enver Pasa’nin amcasi Albay Halil Bey getirildi. Halil Pasaya bu zaferin bir nisanesi olarak Cumhuriyet Devri’nde ‘Kut’ soyadi verilmistir.

Doga kosullari ve hastalik

Askerler büyük çogunlukla kizgin günesin altindaydi. Harekâtin gerçeklestigi alanlar Dicle ve Firat nehirlerinin arasinda oldugu için batakliklar, sazliklar ve düzensiz taskinlar askeri birliklerin hareketlerini zorlastiriyordu.

Batakliklar ve sivrisinekler nedeniyle hastalik kol geziyordu.

Tifüs gibi bulasici hastaliklar her iki ordunun da ortak düsmaniydi. Osmanli 6ci Ordu Komutani Goltz Pasa da tifüse yakalanarak 72 yasinda Bagdat’ta öldü. Henüz 33 yasinda olan Halil Bey, bir süre vekâleten, 22 Nisan 1916’da gelen emirle Tuggenerallige terfi edince de asaleten 6.ci Ordu komutani ve Irak Genel Valisi oldu.

Açliktan Atlari Kesip Yerdiler
Kusatma sirasinda erzaklari tükenen Ingilizler yardim gelme ümidi kalmayinca açliktan atlarini kesip yemeye basladilar. Ancak içlerinde bulunan Hintli Müslüman askerleri at eti yemeye bir türlü razi edemiyorlardi “At eti yemektense ölürüz' diyorlardi. Bunun üzerine General Townshend radyo araciligiyla o askerlerin Hindistan'daki dinî reisleriyle görüstü. At etinin zor sartlarda açliktan ölmemek için yenilebilecegine dair fetva istedi. Güç bela fetva geldi ama yine de yemiyorlar ve açliktan yere düserek ölüyorlardi. Ümitler tükenmis, erzak tükenmis, takat tükenmisti nöbette bile ölenler vardi.
Türklerin ise kusatmayi kaldirmaya niyetleri hiç yoktu. Ingilizlerin zayiatlari agirdi. 30 bin asker savas disi kalmisti. Elinde kala kala 13 bin aç askeri kalmisti., kalanlarda  hastaliktan ve açliktan ölüyorlardi, sonunda teslim olmaya karar verdiler.

Teslim Oluyorlar
Kariyerine kahraman olarak baslayan ama Kûtü'l-Amâre yenilgisi yüzünden unutulup giden General Townshend teslim olusunu söyle anlatiyor:
Nihayet 29 Nisan günü “toplarimi ve telsiz teçhizatim dahil mühimmat vs. bütün tesisatimi tahrip ettim, Halil Pasa beni ziyaret etti, ona kilicimla tabancalarimi teslim ettim. Almayi reddetti, “Bunlar simdiye kadar sizindi, bundan sonra da öyle olacak' dedi
General teslim olmustu. Serefli bir misafir gibi önce Heybeliada, sonra Büyükada'da agirlandi. Aldigimiz esirlerin tam listesi söyle: 5 General, 272 Ingiliz, 204 Hind subayi (toplam 476 subay), 2592 Ingiliz, 6988 Hind vs. er (toplam 9580 er), silahsiz 3248 kisi, ceman yekûn 13.309 esir (bunlarin 1306'si hasta ve yaraliydi. (Kaynak Mustafa Armagan)

Generaller de esir oldu

General Townshend, elinde kalan silah ve mühimmati imha ederek, 29 Nisan 1916 günü, 6’si general, 476’si subay toplam 13 bin 309 askerle teslim oldu. Bu, Ingiliz ordusunun uzun zamandir esir düsen en kalabalik askeri gücüydü.

Esir askerler Halep ve Anadolu’nun farkli kentlerine gönderildi. Ingiliz general Townshend ve kurmaylari ise 147 günlük kusatmanin ardindan kurmaylariyla birlikte Istanbul’a götürüldü. Bagdat’tan Istanbul’a 22 günde getirildiler. Townshend, Kasim 1918’e kadar yaklasik 2,5 yil, Heybeliada ve Büyükada’da sürgünde kaldi. 1919 yilinda Londra’ya döndü

Kut Sehitligi

1920 yilinda Bagdat’a 180 km uzaklikta Kutü’l-Ammare’de insa edilen sehitlik, etrafi duvarlarla çevrili büyük bir anit seklindedir. Burada 7 subay ve 43 er olmak üzere 50 sehidimizin mezari bulunmaktadir.