Pontus Kralligi Büyük Iskender Imparatorlugu'nun parçalanmasi sonrasinda Ünye’yi de içine alan Orta Karadeniz bölgesinde Mitridats hanedani tarafindan 'Pont Devleti' veya 'Pontus Kralligi' adi ile MÖ. 298 yilinda kurulmus ve Romalilar tarafindan MÖ. 63) yikilmistir..
Roma Imparatorlugu da ikiye bölününce Karadeniz bölgesi 'Pontus bölgesi' Dogu Roma topraklari içinde kalmistir.
Dünyada Pontus irki diye bir millet olmamistir. Pontusun halklari çesitli uluslardandir, dili antik Yunancanin bu bölgede kullanilan Pontik lehçesidir. O yüzden Ünye’de de konusulmus bu lehçeye ve müziklerine Pontika denilir.
Pontusun baskenti Amasya idi. Bir ara Sinop oldu. Pontus kirali Besinci Mitridat Ünye’yi baskent yapmak istiyordu.. Bunun için doguda bir sehir insa etmeye basladi. Bu sehir bugün kismen denizin içindedir. Biz buraya bugün Midrebolu diyoruz. Midrebolu, Mitrapolis, (Mitridatin sehri) demektir. Midrebolu ismi bize Pontustan kalan tek belgedir.
Pontus söylendigi gibi bir Yunan yani devleti degildir. Bu devleti olusturan halklar, Türk, Azeri Türkü, Kafkas halklari ve Greklerdir.
Pontus Yunanca 'deniz' anlamina gelen ve cografi bir terimdir. O dönemde bu topraklarda yasayanlar ve Pontus kiyisinda dogan kisiler için Pontuslu anlamina gelen Pontikos terimi kullanilmistir. Pontus günümüzde Orta ve Dogu Karadeniz Bölgesi demektir.. Bu yüzden siyasi bir terim olmaktan çok cografi ve kültürel bir terimdir.
Rum Kelimesi
Önce birseyi düzeltmek için “Rum” kelimesine bakalim.”Rum” deyiminin “Yunanli” ile uzaktan yakindan bir baglantisi yoktur. Rum, Roma kelimesinden, Araplar tarafindan özellikle Dogu Roma halklarina verilen bir ad idi. (T.Baykara, Anadolu’nun Tarihi Cografyasina Giris I, Anadolu’nun Idari Taksimati,1988,s.23). Onlar ise kendilerine Romeio derlerdi
Bu yanlislik günümüzde Yunanlilari kendilerini Roma Imparatorlugu’nun devami olarak göstermeye çalismalari ve dolayisiyla “Rum” olarak tanimlamalarindan kaynaklanir. Peki, gerçekten de durum böyle midir?
Pontus bir Yunan devleti midir?
Tarihte Karadeniz’e ilk gelenler sanildigi gibi Yunanlilar degildir. Yunanlilardan önce baska uluslar gelmistir. Özellikle Heredot ve Ksnefon ile Strabon’un eserlerinden anlasildigina göre buralarda Yunanlilarla beraber Iskitler, Kimmerler, Tibarenler,. Khaldlar, Kolkhlar gibi Türk kökenli kavimler vardir.
Yunanlilarin Dogu Karadeniz’de koloniler kurmasiyla Dogu Karadeniz tarihini de onlar yazmaya baslamislar ve hep kendilerine yontmuslardir. Yunan asilli halklar Dogu Karadeniz kiyilarinda ilk koloniler olusturdugunda bölge Medler ve Persler in egemenliginde idi.
Iskender bu bölgede hakimiyetini kaybedince Dogu Karadeniz’de Pontus Kralligi kuruldu. Bu kralligi kuranlar Iran kökenli yöneticilerdi. Merkezleri önceleri Amasya ve sonralari Sinoptu. Pontus irki diye bir irk yoktur.. Tarihte böyle bir irk olmamistir. Pontus devleti tamamen Anadolu'daki kavimlerin karismasi ile olusmus bir devlettir. Birçok ulusal tarihçi bu kavimlerin çogunu Türk kabul eder. Tersi bir Yunan aldatmacasidir.
Peki Yunanlilar ne istiyorlar?
Yunanlilar, milattan önce Büyük Iskender’in ölümü üzerine parçalanan Imparatorlugun generallerinden Mitridat Kiristes (1. Mitridat) tarafindan Orta Karadeniz’de kurulan ve 250 yil sonra tarih sahnesinden silinen “Pontus Kralligi”na sahip çikmaktadir.
Oysa Pontus kralliginin kurucusu Mitridat, bir kisim tarihçilere göre Pers, yani Iran’li,bir kisim tarihçilere göre Türk’tür. Sadece son krallari olan altinci Mitridat’in karisi Yunanlidir. Dil olarak her irk kendi dilini konusmakta resmi dil o dönemin geçerli dilli eski Helence yani Antik Yunancadir.
250 yil yasamis olan Pontus Kralliginda “Midridat” adinda alti tane kral gelmistir. En önemlileri ilk kurucusu Birinci Midridat ve sonuncusu Altinci Mitdridat’tir. Birinci Mitridat’in mezari Amasya’da Altinci Mitridat’in mezari Sinoptadir.
Midrebolu-Mitrapoli
Pontos Kralligi’nin ve
Mitridatlarin Ünye ile ilgisi
Besinci Mitridat’in Ünye’yi baskent yapmak istemesidir. Hatta Ünye’de sehri kurmaya baslamis ömrü yetmemistir. Bugün “Midrebolu” adi ile anilan yer Besinci Mitridat’in kurmaya çalistigi “Mitrapolis” sehridir.
Hatta bazi tarihçiler sehrin bir bölümümün bugün denizin içinde oldugunu iddia ederler. Pontus’tan günümüze sadece “Midrobolu” ismi ve denizin dibinde var oldugu söylenen kalintilar kalmistir. Besinci Midritadin mezari da Ünye Kalesi girisinde yüksektedir.
Yunan halklarindan Miletli gemiciler buraya geldiklerinde buraya Pontus adini vermislerdir.
'Pontus' Grekçe'de 'Deniz' anlaminda olup, eski çaglarda Orta Karadeniz’den Bartin’a kadar uzanan bölgeye verilen isimdir. MÖ.550 yilinda Persler, Anadolu’yu aldiklarinda kolay yönetebilmek için yirmidört eyalete bölmüslerdir. Giresun’dan Bartin’a dek uzanan topraklara da “Pontus eyaleti” adi verilmis eyaletleri yöneten valilere de “Satrap” denilmistir..
Iskender MÖ. 323 yilinda ölünce generalleri imparatorlugu kendi aralarinda bölüstüler.
Bu paylasim sonucu, Ege’de Bergama, Marmara’da Bitinya, Orta Karadeniz’de Pontus Kralligi ve Nemrut daginda Kommagene gibi birçok krallik olustu.
Devletin adi, Dogu Karadeniz bölgesinde kuruldugu için Pontos olur. Topraklari batida Amastris (Amasra), doguda Onea (Ünye), güneyde Zela'ya (Zile) kadar genisler ve Amaseia (Amasya) baskent olur. Bu arada az bilinen bir bilgi daha Pontus’un armasi-bayragi ay-yildizdir. Çesitli Pontus paralarinda ay-yildiz bulunur.
Son kral Altinci Mitridates’in ölümünden sonra Pontus Kralligi Roma Imparatorluguna katilmistir. Roma Imparatorlugu’nun M.S. 476da ikiye ayrilmasi üzerine de, Ünye Dogu Roma Imparatorlugunun yani Bizans’in egemenligi altina girmistir. Bizans’in zayiflamasiyla da, bu bölgede “Trabzon Devleti” kurulmustur.
Günümüzde Yunanlilarinin, Pontos devletini gizli gizli canlandirma girisimleri, hiç de kendilerinin olmamis bir karma ulusu, kendilerinin saymalari, sadece Türk ulusuna besledikleri düsmanliklarindandir
Pontos’un Sonu
Kral Altinci Mitridates'ten sonra askeri ve sosyal gücünü iyice yitiren Pontus Kralligi I.Ö. 63'te Roma Imparatorlugu tarafindan ortadan kaldirilmistir.
Pontus’un baskenti Amasya'dir.
Amasya'dan sonra büyük sehirleri Trabzon ve Sinop'tur.
Pontus Kralligi'nin son kral hariç diger bütün krallari da Amasya’da gömülmüstür. Mezarlarini kentin ortasinda bulunan Harsena Dagi'nin kente bakan yamaçlarina öldükten sonra dogacaklarina inandiklari için kayalari oymak suretiyle yapmislardir. (Yasar Karaduman)
Kaynaklar:
Dr.T. Baykara, Anadolu'nun Idari Taksimati,
Prof. Dr.A.M. Mansel, Ege ve Yunan Tarihi, .
Irfan Isik, Pontos Devleti ve Onun Son Krali