Yasar KARADUMAN
Atatürk’ü getiren Bandirma Vapuru’nun (Makinisti) Kadir Kaptan Ünye’den evli idi. Bandirma vapurundan sonra Karadeniz’e sefer yapan gemilerde çalisti. Gelis gidislerde Ünye’ye ugrardi.
Emekli olunca yazlari Ünye’ye geldi. Vefat edince esi Selvet Nine tamamen Ünye’ye yerlesti burada yasadi ve öldü. Çarkçibasi Kadir Kaptan ile Selvet Nine’yi çok geç ögrendik ve kaybolmus bilgilerle ancak bu kadar yazabildik.
Bandirma vapuru 16.Mayis.1919 günü ögle üzeri Galata rihtimindan demir aldi. Kiz kulesi açiklarinda demirledi.(Burasi isgal kuvvetlerinin kontrol noktasiydi). Gemi bir Ingiliz binbasisi komutasindaki isgal kuvvetleri askerleri tarafindan siki bir aramadan geçirildi. Geminin yolculugunu engelleyecek herhangi bir sebep bulamadilar.
Gemi personeli ve yolcular nereye gidilecegini bilmiyorlardi
Bandirma vapurunun çarkçibasisi Kadir Süleyman Kaptan Kasimpasa da otururken komsulari olan Ünyeli Selvet Hanimi görmüs istetmis ve onunla evlenmisti.
BANDIRMA VAPURU
Mac. Intyre – Huston and Cardett gemi tezgahlarinda 21 sira numarasi ile 279 Gross ton luk yolcu ve yük gemisi olarak insa edilmistir. Geminin ilk sahibi Dussey and Robinson sirketi gemiyi “TOROCADERTO” adi altinda bes yil çalistirdi.
1883 yilinda Yunanistan a H.Pricka Preus firmasina satildi.KYMI adini alan geminin liman kaydi Londra dan Pire limanina alindi. 1890 yilinda bir baska Yunanli firma Cap Andreadis firmasi tarafindan satin alinan gemi 12.12.1891 tarihinde bir kaza sonucu batmistir. Ayni yil yüzdürülen gemi Istanbul’daki Rama Derasimo firmasina satildi. Istanbul limanina PANDERMA adiyla kaydedildi.
Marmara denizinde Tekirdag, Mürefte, Sarköy, Karabiga, Erdek arasinda yük ve yolcu seferleri yapmistir. Gemi 1924 yilinda hizmet disi birakildi.
GEMI PERSONELI
Kaptan : Ismail Hakki Durusu
1871 de Kayseri’nin Zincidere köyünde dünyaya geldi. 1891 yilinda Tüccar Kaptan okulundan mezun oldu. 1.Mayis 1919 da Bandirma vapuru kaptanligina atandi. 22 Aralik. 1940 da vefat etti.
Ikinci Kaptan: Üsküdarli Tahsin Kaptan, Çarkçibasi Mehmet Aga oglu Haci Kadir Süleyman. Gemi Kâtibi Ismail Efendi. Lostromo Hasan. Serdümen Göreleli Basri
Ambarcilar: Rizeli Mahmut, Silivrili Mehmet. Tayfalar: Cemi, Rahmi, Temel
Kamarotlar: Tevfik, Mehmet, K.Yardimcisi Halit. Atesçiler Rizeli Mansur, Koyunhisarli Arif, Haci Hamdi
Kömürcüler: Mehmet, Ömer faik
Vinç op. : I.Hakki, Galip
ISTANBUL’DAN HAREKET
Karadeniz e çiktiginda siddetli bir firtina ile karsilasirlar, zorlukla ilerleyen yasli gemi ancak saatte 7-
18.Mayis.1919 saat 12.00 de Sinop limanina varildi. Bundan sonraki yolculugun karadan yapilma olanaklari arastirildi, yol ve vasita bulunmasindaki zorluklar sebebiyle vazgeçildi. Karaya çikan Üstegmen Hikmet Gerçekçi, Samsun Tümen komutanligina çektigi telgrafla Sinop tan samsun a dogru yola çikmak üzere olduklarini bildirdi.
Atatürk, Samsun’da ordu müfettisi olarak gösterisli bir karsilama yapilsin istiyordu. Bu ilgiyi kendisi için istemiyordu; fakat hem dis güçlere karsi bir gözdagi olur, hem de morali bozulmus halk üzerinde etkileyici bir rol oynar düsüncesinde idi.. Nihayet 19 Mayis 1919 günü sabah saat alti sularinda gün agarirken Samsun görüldü. Deniz de iyice sakinlesmisti. Inmek için hazirliklara basladik. Sonra küçük bir sandalla sahile çiktik.
Sahilde bizi, derme çatma bir bando ve oradan buradan toplanan derme çatma küçük bir askeri birlik ve halk karsiladi. Sahile çikar çikmaz, emrindeki bütün askeri birlik ve idare amirliklere telgraf çektirerek son askeri durum hakkinda acele rapor ve bilgi vermelerini emrettiler. Ertesi gün, Izmir’in isgal edildi.(Muzaffer Kiliç)
Bandirma vapuru Mustafa Kemal Havzaya dogru yola çikinca Istanbul’a geri döndü. Çarkçibasi Süleyman Kaptan da Karadeniz’e sefer yapan baska gemilerde çalisti. Selvet Hanim da Ünye’ye dönmüstü. Gelip geçerken Ünye’ye ugrardi. Emekli olunca hep Ünye’ye yerlestiler, yazlari Ünye’de kisini Istanbul Kasimpasa da otururlardi.
Çarkçibasi Süleymen Kadir Kaptan 1974 yillarinda vefat etti ve Kasimpasa’da bir mezarliga defnedildi. Istanbul’da geçim sikintisi çeken Selvet Hanim tamamen Ünye’ye tasindi ve Fevzi Çakmak Mahallesi’nde bugün halen duran evde yasadi.
Yirmi yil kadar önce Gazeteciler
Selvet Nineyi Buldular
Selvet Nineye esinden dolayi aylik baglandi fakat çok geçmeden aramizdan yarildi.
Selvet Nine 1994 yilinda vefat etmisti. Yasadigindan hiç birimizin haberi olmadi. Belki bize biraz kirgin ayrildi.
Koskoca Bandirma Vapurunun çarkçibasisinin yani makinistinin hanimi idi
Onu 19 Mayis'in yildönümlerinde ziyaret edip elini öpemedik.
Onu taniyamadik, noksanligimiz oldu. Kendisinse geç kalmistik ama mezarini bulduk, dua ettik özür diledik bizi affetmesini istedik…
Son yilarinda Selvet Ninenin yaninda olan ve onunla birlikte yasayan Zehra Teyzeyi bulduk. Zehra teyze, yillarca onun dert ortagi olmustu
Zehra Teyze
Selvet Nine'yi ve kaptani anlatti.
Bandirma vapurunun çarkçibasisinin hanimi Büyük halamdi. Annesi babasi ölmüs. Öldükten sonra Istanbul’da amcalarinin oglu olan Sakir Pasa’ya mektup yazmislar. O zaman sehirde eskiyalar çok varmis. Abi annemiz babamiz öldü biz burada kaldik. Ne yapalim diye mektup yazmislar. Sakir Pasa’da iki kardesi Istanbul’a çagirmis. Kaptan Kadir Gür’de Istanbul Beyazit da Sakir Pasa’nin yaninda halami görmüs ve begenmis. Daha sonra istemis ve evlenmisler.
Selvet Halam Atatürk’ü hiç görmemis. Ablasi görmüs. Atatürk Galata Köprüsü’nden geçecek diye haber salmislar. Selvinaz halam da oraya gitmis ve Atatürk’ü görmüs.
Kadir Gür yani çarkçibasi her sene yaz aylarinda Ünye’ye gelirdi. 10-15 gün gelir bizde kalirdi. Babam her yaz onlari gider alir buraya getirirdi. Ben o zamanlar çocuktum.
Kadir Gür öldükten sonra iki kardes Istanbul’da biraz daha kaldilar. Büyük halam Selvinaz Özdemir hiç evlenmedi. Iki kardes yaslaninca Ünye’ye geri dönmeye karar verdiler. Daha sonra da babam gitti ve onlari aldi. Hayatlarinin geri kalanini da bizde geçirdiler. Son nefeslerini de burada verdiler.
Kadir Gür yani çarkçibasi Istanbul’da defnedilmis. Nerde oldugunu bilmiyorum. Halalarimin mezarlari da Ünye’de Kavaktepe mezarliginda bulunuyor.
Eskiden Istanbul’a araba yoktu. Hep ulasim vapurla saglaniyordu. Kadir Gür’de sonralari Karadeniz’e sefer yapan vapurlarda çalisti buradan geçerken biz hep seyrederdik.
Hiç çocuklari olmadi. Onlar bizi çocuk bildiler. Enistem bizi çok severlerdi. Biz de onlar geldiklerinde çok sevinirdik. Halam daha önce de televizyonlara çikti. Kadir Gür Bandirma Vapuru’nda makinistlik yapti diye röportaj yaptilar, sadece kocasindan kalan maasi vardi.
Kadir Gür Atatürk’ü Samsun’a birakip geri dönünce esi Selvet Gür’e anlatmis. Atatürk’ün Samsun’a gideceginden halamin haberi yokmus.
Kaptanin hiç akrabasi yoktu. Biz hiçbir yakinini görmedik. Zaten evde de pek durmazmis. Sürekli seferlere çikar 10 gün ancak evde kalirmis. Kadir Gür seferlere çikinca kisin halam Istanbul’da evinde kalirdi. Ama yazin bizim yanimiza gelir seferden dönünceye kadar bizde kalirdi. Halam Kadir Kaptan’in dönüsünü gece gündüz beklerdi.
