Bu magaralarda ele geçen bulgular MÖ. 15000 yillarinda insanlarin buraya geldigini göstermistir. Yerlesimcilerin deniz ürünlerinden süs araçlari yapmislar, ölülerini yirtici hayvanlarin les kokusuna gelmelerini önlemek için gömmüsler,
Tas Devri,
Insanligin ilk ortaya çikisindan, M.Ö. yaklasik 10.000 yil öncesine kadar süren arkeolojik çagdir. Bu çagda insanla hayvan kemiklerinden aletler yapmaya, besinleri pisirmeye baslanmistir.
Ünye ve çevresi ile ilgili ilk arastirma, kendisi de Ünyeli olan Ankara Dil-Tarih Cogrf. Fak. Arkeoloji Profesörlerinden rahmetli Ismail Kiliç Kökten tarafindan yapilmistir.
Ismail Kiliç Kökten Hocanin Cevizdere, Tozkoparan magaralarinda ve Yigitler köyünde yaptigi kazilar sonucu Milattan 15 bin yil önce Ünye’de topraga yerlesik hayatin basladigi anlasilmistir. Bu da tas devrine rastlar.
Henüz bir ortaokul ögrencisi iken Hocam Orhan Bora beni Kökten Hocaya yardimci olsun kazma küregi tasisin diye hoca ile kazilara göndermisti. Kökten Hoca bana epeyi toprak kazdirmis tas toprak eletmisti. Hayatimin en zevkli dönemi olan Ismail Hoca ile çalistigim bu dönemde henüz çocuk yasimda iken çok sey ögrenmis ve ileride okuyup bir arkeolog olmaya karara vermistim. Ama kaderde baska sey okumak varmis, hiç istemedigim halde Grafik ve Matbaa okudum, o günden sonra, arkeoloji ve tarih benim hayatim boyu hobim ve ugrasim oldu.
Tarih Çaglari
Tarihçiler, yazinin bulunmasindan sonraki devirlere “Tarihi Çaglar”, yazinin bilinmedigi zamanlara da “Tarih Öncesi Çaglar” adini vermektedirler. Ilkyazi Mezopotamya’da ve Misir’da M.Ö. 3 binin baslarinda kullanilmaya baslanmistir.
Ünye’de yasamis kavimlere, geçmeden önce sirasi ile tarih çaglarindan baslayarak gelelim.
Atesi bularak madenleri eriten insanlarin, araçlar yapmaya basladiklari döneme “Maden Devri” maden tevri Tunç devri ve Bakir Devri olarak dört kisma ayrilir.
Tas Devri
Tas Devri, insanligin ilk ortaya çikisindan, M.Ö. yaklasik 10.000 yil öncesine kadar süren arkeolojik çagdir. Bu çagda insanlar, çakmaktasi, hayvan kemiklerinden aletler yapmaya, besinleri pisirmeye baslanmistir. Iste bizde bu kazilarda hayvan kemiklerinden baltalar, deriyi kazimak için biçaklar ve süs esyalari bulmustuk. Ismail Hoca her yeni sey buldugumuzda çocuklar gibi sevinir bunlari bana çocuk gibi bana anlatirdi
Tas devri de üçe ayrilir: Kaba tas devri, en uzun ve en ilkel dönemdir, bu dönemde insanlar magaralarda yasiyorlardi.
Yontma tas devrinde daha düzgün aletler yaptilar ve ateste kizartilmis bugday ya da misir yediler.
Cilali tas devrinde tarim ve hayvancilikla ugrasmaya, topraktan kaplar yapmaya basladilar.
Ünye’de ilk yerlesim tas devrinde olmustur.
Ünye’de ilk yerlesim tas devrine rastlayan zamanda Cevizderesi yöresini kaplayan Tozkoparan, Koytakkaya, Tilki magaralarinda olmustur. Bu magaralarda Ilhami Kiliç Köktenin yaptigi kazilarda ele geçen bulgular MÖ. 15.000 yillarinda insanlarin buraya geldigini göstermistir. Buralar dogal magaralardir. Yapilan sondajlar yerlesimcilerin denizden yararlandiklarini da ortaya koymustur.
Deniz hayvanlarini yemisler kemiklerinden süs araçlari yapmislar, ölülerini yirtici hayvanlarin les kokusuna gelmelerini önlemek için gömmüsler, daha sonralari daha derin kazarak les yiyicilerin cesetlere ulasmalarini engellemeyi ögrenmislerdir.
Kral ve kraliçelerini ulasilmasi zor yerlere yaptiklari kaya mezarlarina gömmüslerdir, bu mezarlardan iki tanesi Cevizdere Tozkopran’da halen durmakta, kimse bilmememktedir.
Doga sartlari ile bas etmekte zorlanan ilk çag insanlari, yabani sebze, meyve ile avlandiklari hayvanlari yiyerek beslenmislerdir. Hayvanlarin kemiklerinden sialh balta mizrak, dislerinden kolye yapmislardir.
Ismail Kiliç Hocayla buldugumuz bu süs esyalari balta, tas ve oklar, önce Ünye’de Anafarta okulunda bulunan bir cam dolapta sergilenmistir. Bu Ünye’nin ilk müzesidir, yil 1960 tir. Daha sonra bu esyalar Ankara’ya Anadolu Medeniyetleri Müzesine götürülmüstür. Ünye’ye ileride resmi anlamda bir müze yapilirsa bunlari geri alabiliriz.
Buraya yerlesen insanlar küçük gruplar halinde magaralarda barinmislardir. Atesi bu çagda bulmuslar ve besinleri pisirmeyi, ögrenmislerdir..Bu dönemdeki çukurlar seklindeki mezarlar, ilk insanlarin ölülerini gömdükleri hakkinda bilgi veren izlerdir.
Yazar Berkay Dinçer, Tas devri çagi insanlarinin, vahsi hayvanlardan korunmak ve avlanmak için aletler yapmaya basladiklarini, ayrica bu devirde artik insanlarin ölülerini de sistemli bir biçimde gömmeye basladiklarini, cesetlerin küp içine yerlestirildigini, küplerin genelde agizi doguya, dipleri ise batiya bakar sekilde hafif yatik biçimde gömüldügünü yazar.
Tas devri insanlari mezarlarinda, ölüleri hiçbir mezarda, dümdüz yatirmamistir. Ölüler genellikle uyku ya da cenin posizyonunda bulunmustur..
Gelecek Hafta. Ünye’de yasamis ilk Türk kavmi. KASKALAR
Dip notlar:
Beyhan Palanci, Anadoluda Ölüm Ritüelleri
Berkay Dinçer 'Türkiye'nin Tarihöncesinden Bir Kesit
“Yesil Ünye Rehberi
Osman Dogan, “Tarihte Boyunca Ünye”
.
10542,1%-0,94
40,57% 0,04
46,98% -0,01
4327,86% 0,13
6936,29% 0,00
Ordu
29.07.2025