TARİHİN SAKLADIĞI SIRLAR *53 Tarih boyunca Ünye’de yaşamış kavim ve uluslar (2) Kaşkalar… Ölülerine ilk mezar taşı diken kavim

         Tarihçiler Kaskalar’in çok iyi ata binmeleri, savasçi olmalari, deri ve                    kürklerden giysiler giymeleri nedeniyle Türk olduklarini yazmaktadir.                  Etilerin Anadolu’da hüküm sürdükleri devirlerde, Kastamonu, Samsun ve            Ünye havalisinde yerlesmislerdi.

Milattan 15.000 yil önce Tas devrinde insanli yerlesimin basladigi Ünye’de, Milattan önce 2000 yillarina gelindiginde yazili tarihin bize ulastirdigi bilgilere göre Ünye’de yerlesen ilk kavim “Gaskalar” veya “Kaskalar”dir.

Hititler'in baskenti Bogazköy'de bulunan tabletlerden ögrenildigine göre MÖ 2000–1200 arasi Son Tunç Çagi'nda bu bölgede yabani bir kavim olan Gaskalar'in oturdugu belirtilmektedir.

Kaskalar konargöçer yasamaktadirlar, ilk yerlesik Ünye’yi Milattan önce Ege kiyilarindan gelen Yunan asilli Miletli koloniciler ticaret amaci ile kendilerine bir üs olarak kuracaklardir.

Tarihçiler Kaska’larin çok iyi ata binmeleri, savasçi olmalari, deri ve kürklerden giysiler giymeleri nedeniyle Türk olduklarini yazmaktadir. Bu isim onlara Hititler tarafindan verilmistir. Onlarin kendilerine ne dedikleri bilinmemektedir.

Gaskalar’in, ilk Türkler oldugu yönünde tarihçilerin büyük çogunlugu ittifak içindedirler, onlara Gaskalar, Kaskalar veya Gaslar da denilmektedir.

MÖ. 2000–1200 de son Tunç Çagi yillarinda yasamislardir. Gaskalar’dan sonra Ünye’de sirasi ile Hititler, , Frigler, Kimmerler, Ionlar, Lidyalilar, Persler, Helenler, Pontuslar, Romalilar, Bizanslilar, Selçuklular ve Osmanlilar hüküm sürmüslerdir. Ünye ve civari 1402 ylinda tamamamen Osmanlilarin hakimiyetine geçmis, bölgede bulanan Rumlar azinlik durumuna düsmüslerdir.

Gaskalar’dan sonra yöreye Hititler ve Firigler hakim olmuslardir.

Firig’ler MÖ. 700 de Kimmer’ lerin hâkimiyetine altina girerler, Kimmerlere ise Lidyalilar son verir.

M.Ö.279 yilinda tüm Orta Karadeniz’de Pontos Kralligi kurulur.

MÖ.73–72 de Romalilar, Pontus Kralligini yikarak idareyi ele alir.

Bizans idaresi altinda 900 yüzyil gibi uzun bir zaman kalan Ünye, Danisment Melik Gazi’nin Samsun’dan Ordu’ya kadar olan bölgeyi Bizanslilardan almasi ile Türklere geçer.

Kasgalar-Gaskalar

Ünye’de yazili tarihin bize ulastirdigi ilk bilinen yerlesik kavim “Gaskalar” veya “Kaskalar”dir.

Gas veya Gasgas ismi de verilen kavime ait günümüzde çok az bilgi bulunmaktadir. Kaynaklar, Gasgaslar, Etilerin Anadolu’da hüküm sürdükleri devirlerde, batida Bolu ve Adapazari, doguda Samsun ve Ünye havalisinde yerlestigini yazar.

Gaskalar sadece Hitit dönemine ait kaynaklarda konu edilmis ve Hitit döneminden sonra tarih sahnesinden çekilmisler, yasamlari boyunca konar-göçer bir hayat sürmüslerdir.

Gaskalarla ilgili tüm bilgiler, Hitit kaynaklarina dayanmaktadir. Hitit tabletleri bu bölgede, Kaskalar adiyla anilan bir halkin oturdugunu yazar.

Cesur, hasin ve savasçi insanlar olarak tasvir edilen Gaskalar'in irklarini belirten bir kayit bulunamamistir. Hitit belgelerinde Gaska dilinin Hitit diline yakin oldugu yazilidir. Amasyali tarihçi Strobon tarafindan Gaskalar'in 'Gasys' adli bir dil konustuklari, bu dilde  birçok Türkçe kelime oldugu belirtilmistir.

Kaskalar yerlesik bir toplum degildir. Çadirlar halinde hayvanlarina otlaklar aramak için devamli göçer haldedirler, av hayvanlarinin etleri ile beslenirler, giysileri bu hayvanlardan elde ettikleri deri ve kürklerdir. Kendilerinden çok sonra Ortaasya’da ortaya çikan Türkler gibi çok iyi at bindikleri ve baslarina deriden kürklü bir kalpak taktiklari için ön Türklerden olduklari varsayilmistir.

Kaskalar’a ait bütün bilgileri Hititlerden ögrendigimiz gibi, kültürleri, dilleri, yasam tarzlari, ölü, mezar ve mezarlik gibi kültürlerini de ayni kaynaklardan ögrenmekteyiz.

Ölülerine ilk mezar tasi diken kavim

Ilkel insanlarda henüz bizim bildigimiz sekilde bir mezar kültürü olusmamisti. Mezar tasina ilk defa Kasgalar’da ve Hititler’de rastlanir. Kasgalar mezarlarina iri taslar koyarlardi. Daha sonra olusacak Balbal taslari kültürünün çikis noktasi bu taslar sayilmaktadir. Bu tür mezar taslari Ünye ve civarindaki köylerdeki mezarliklarda çok vardir. Toplu mezarlik kültürü ve mezar tasi yine bir Türk kavmi olan Kimmerler’de “ karsimiza çikacaktir.

Ilkel insanlar ölümle ruhun bedeni geçici olarak terk ettigine inanirdi. Kasgalar’da bazen ruh geri dönsün diye ceset gömülmez issiz bir yere birakilir ve orada çürürdü.

Kaskalar’in birçok adetleri kendilerinden bin yil sonra ortaya çikacak olan Orta Asya Türklerine çok benzemektedir. Çadir formunda agaçlardan yapilan bir barinma seklini ilk defa Kaskalar bulmustur. Konargöçer olduklari için bir daha ayni yere dönemeyeceklerinden evlerini de yanlarinda götürmüs ve ölülerinin yanlarina su ve yemek birakmislardir. Bazen de, eti yakip kemigi gömmüsler, hayvanlar kurban etmisler, ölüye yemek sunmuslardir.

Bugüne kadar Ünye ve çevresinde bilinen bir Kaska mezari ve Kasgalar’a ait bir iz tespit edilememis fakat Samsun Tekkeköy’de Sinop’ta, Devrek’te, Gaska mezarlari bulunmustur.

Bir internet sitesinde Kaskalar hakkinda su bilgiler vardir:

Anadolu’ya nereden ve ne zaman geldikleri bilinmeyen Kaskalarin “Ilk önce Sinop-Ordu arasinda yerlesmis iken sonraki yillarda batiya dogru Karabük, Bolu, Kastamonu, Daday, Azdavay, Eflâni, Araç, civarlarina kadar ilerledikleri bilinmektedir.

Genel görüse göre, Kaskalar Türk kavmi olup Anadolu’ya Kafkasya üzerinden inerek bir süre “Mezopotamya’da kalmislar Sümer’in kuzeyine ilerleyerek Gasi devletini kurmuslardir.

M.Ö. 1660 yillarinda Hititler, Orta Anadolu’da (Çorum ve civari), Kaskalar da onlarin kuzeyinde yasiyorlardi. Kaskalarin sik sik Hititlere yaptiklari saldirilar ile Hititlerin “yukari ülke” dedikleri Kaskalarin yasadigi bölgeye yaptiklari saldirilari ve savaslar Hattusa ve Bogazköy’de bulunan yazili tabletlerde anlatilmaktadir..

Kaskalar’dan sonra bölgeye Hititler gelecektir.

KAYNAKLAR

Adem Isik, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, TTK yay, Ankara 2001.

Nilgün Çiplak” Anadolu’da ölüm sonrasi mezarliklar çevresinde olusan inanç ve pratikler”

Stroban, Antik Anadolu Cografyasi, çev: Prof. Adnan Pekmen,