TARİHİN SIR PERDESİ Ünye kilisesi ve Topal Osman Ağa

Tarihin bu sir perdesini, Topal Osman’i ve Ünye ile ilgisini çok kimse bilmez. Topal Osman Aga Karadeniz’de Türkiye’nin isgal yillarinda Kurtulus Savasinin temelini teskil eden Giresun’dan Samsun’a kadar olan bölgede Rum ve Ermenilere göz açtirmamis milli direnis hareketini ilk baslatan kisidir.

Daha sonra Sakarya savasindaki basarilarindan dolayi yarbay rütbesine kadar yükselmis, Atatürk Ankara’ya gelince emrindeki Karadeniz usaklari ile birlikte onun muhafizi olmus ve giydikleri yerel bir kiyafetten dolayi onlara “Kara zipkinlilar” denilmistir.

Topal Osman Aga Ünye’ye de sik gelirdi.

 Eski Ortaokulun karsisinda bir akrabasinda kalirdi. Burada bir kilise vardi sabahlari çan seslerinden rahatsiz olan Osman Aga bir gece halati takmis kilisenin çan kulesini asagiya almisti.

Mustafa Kemal, Bandirma vapuru ile Samsun’a geldikten sonra 29 Mayis 1919’da Osman Aga ile Havza’da gizlice bulusmus ve öyle tanismistir. Bu tarihten yaklasik 1,5 yil sonra da Mustafa Kemal, Topal Osman Agadan Giresun Laz usaklarindan olusan ve kendisinin korumasinda görev alacak bir muhafiz birligi olusturmasini istemis, Ankara’ya getirilmesini rica etmistir.
Osman Aga Samsuna Giresun’dan Ünye isimli bir motorla Samsuna gitti ve görüstü

Topal Osman Aga Ankara’da bir silahli çatisma da öldü. Naasi, Atatürk'ün verdigi emir üzerine 1925 yilinda kalenin en yüksek tepesinde yaptirilan anit mezara nakledildi.

 Çorum-Merzifon-Tokat ve Samsun havalisinde Rum ve Ermeni çetelerini tamamen kaldiran Osman Aga, komutasindaki Gönüllü Alayi ile birlikte Sakarya savasina katilmistir.

1912 Ekim’inde 65 gönüllü arkadasiyla birlikte Balkan Harbine katildi. Sag dizinden yaralandi. Bu olaydan sonra “Aga” lakabinin yanina “Topal” lakabi da eklenmis oldu.

Yakin tarihimizin en çok gündeme gelen, en çok tartisilan sahsiyetlerinden biri hiç süphesiz Osman Aga’dir. Hakkinda, lehte- aleyhte sayisiz kitap, ani, makale, arastirma, inceleme kaleme alinmis; opera bestelenmis; romani yazilip çizilmis; filmi yapilmis olmasina ragmen, üstat merhum Murat Sertoglu’nun tabiriyle “Hayati hep sisler arasinda kalmis” olan biridir.

Osman Aga kimdir?

Topal Osman 1883 yilinda Giresun'da dogdu. Gönüllü olarak Balkan savasina katildi. Bu savasta yaralandi ve bacagi sakat kaldi. I. Dünya Savasinda gönüllülerden olusan bir birligin basinda Kafkas Cephesindeki çarpismalara katildi.

Izmir'in 15 Mayis 1919'da Yunanlilarca isgal edilmesinin hemen ardindan gönüllü birliklerle Karadeniz bölgesindeki Rum çetelerine karsi mücadele etti. Giresun Belediye Baskanligi ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Giresun Subesi Baskanligini yapti. Daha sonra Mustafa Kemal tarafindan Kasim 1920'de Muhafiz Kitasi komutanligina getirildi. Koçgiri ayaklanmasinin bastirilmasinda önemli rol oynadi.

47. Alay komutani olarak katildigi Sakarya Savasinda yararlilik gösterdi. TBMM'de II. Grup olarak bilinen muhalefet grubunun önderlerinden Trabzon milletvekili Ali Sükrü Beyi, Mustafa Kemal'e karsi sert muhalefet izledigi gerekçesiyle 27 Mart 1923'de öldürdü. Güvenlik kuvvetlerine teslim olmayan Topal Osman, Ankara Ayranci baglarindaki evinde girdigi çatismada yarali olarak ele geçirildi. Kisa süre sonra 4 Nisan 1923 öldü.

Osman Aga ve Mustafa Kemal’in muhafiz birligini olusturacak “Kara Zipkalilar” Ankara’ya 10 Kasim 1920’de gelirler. Onlari Mustafa Kemal’in basyaveri Salih Bozok karsilar. Konuklari, Tashan Otel’e yerlestirir. Muhafizlarin basinda, Osman Aga ile birlikte; oglu Ismail Bey ve Kaymakam zade Asim Bey vardir. Muhafizlari olusturacak kafileyi ise su isimler olusturur: 

2 Nisan sabahinin ilk saatlerinde çatisma baslar. Yarim saate yakin bir çatismadan sonra Osman Aga kasigindan yarali olarak ele geçer. Sedyeye konur, yolda giderken kan kaybindan ölür. Çatisma sirasinda 12 çete mensubu da öldürülür, birkaçi da yaralanir. 

Topal Osman Aga, Sakarya Savasi’ndan sonra mevcudu takviye edilen 47. Alay’in komutani olarak Büyük Taarruz’a katildi. Zaferden sonra yarbay rütbesi ve Istiklal Madalyasi ile onurlandirildi. 21 Aralik 1922’de döndügü memleketi Giresun’da büyük bir cosku ile karsilandi.

Büyük Zafer’den sonra Ankara’da Ayranci civarinda kendisine tahsis edilen “Papaz'in Bagi” denilen yerde yasamini sürdürdü. Özel Muhafiz Alayi'nin komutani olarak görevine devam etti.

Canik Dergisi sayi 18

Kaynaklar:

Sener, CEMAL. “Topal Osman Olayi - I ve II”. Yeni Gün Yayincilik. Istanbul.2001. 
Kandemir, “Cumhuriyet Devrinde Siyasi Cinayetler” . Ekicigil Yayinlari –tarih serisi, No:4. Istanbul.1955. 
Aydemir,S.SÜREYYA.. “Tek Adam”. Remzi Kitabevi. Istanbul. 1966. 

------------------------------------------------------------------------------