Terme-Temiskyra

Yasar KARADUMAN
Terme adinin, Thermodon (bu günkü Terme Çayi)’dan geldigi söylenir. Ilçenin en eski halkinin Gaskalar oldugu sanilmaktadir, sonra, Hititler, Frigler, Medler, Persler ve Romalilar ve  395 yilinda itibaren Terme Dogu Roma (Bizans) hakimiyetine girmistir..

Amazonlar gerçekten yasamislar midir?  Homeros onlarin Truva savaslarina katildigini yazar. Heredetos, cografyaci Strabon da onlardan söz ederler.

Mitolojide Amazonlar, savasçi kadinlardir. Thermedon Çayi yakinlarinda kurduklari Themiskyra kentinde yasadiklari belirtilen Amazonlarin daha iyi ok atabilmek için bir gögüslerini kestikleri rivayet edilir.

Savas aletleri ok, yay, kargi ve 'labrys' denilen iki agizli baltadir. Çogu efsanelerde Amazonlarin, Karadeniz'de Terme (Thermodon) çayinin kiyisinda Themiskyra sehrini kurduklari rivayet edilir…

Ha-mazan-Oirpata-Amazon

Amazon kelimesi muhtemelen Farsça, savasçilar anlamina gelen “Ha-mazan” kelimesinden türetilmistir. Klasik Yunanca’da etimolojik olarak ‘mazos’ kelimesi ‘gögüssüz’ anlamindadir..

Bazi efsanelere göre Amazonlarin erkeklerle iliskiye girmesi yasakti ve Amazon bölgesinde erkekler yasayamazdi. Ancak soylarinin devami için Amazonlar komsu kabile Gargareanlari yilda bir kez ziyaret ederler, dogan çocuklardan erkek olanlar öldürülürdü. Sadece kiz çocuklar büyütülürdü.  (Vikipedia)

Iskitler bunlara “Oirpata” derlerdi, Yunanca karsiligi ‘erkek öldürenler’ demektir.

Bugün Terme ve civarinda bu halka ait hiçbir iz yoktur. Ancak, her yil Terme’de adlarina festival düzenlenir.

Gelismis Terme

Tarihçilerin “Thermedon” dedikleri Terme çayi sehri ikiye böler. Önceleri sehrin iki yakasini baglayan tek bir köprü vardi, simdi büyüyen Terme’nin ihtiyacini karsilamak için köprüler çogalmis. Terme son yillarda gelisen, modernlesen çehresiyle dikkatleri çekmektedir. Yeni caddeler açilmis, sehir merkezi bastan sona bakimdan geçmis,  sirin bir sehir hüviyetine bürünmüstür. Terme Çayi’nin iki kenarina yapilmis gezinti yerleri ve düzenlemeler biraz bakimsiz olmasina ragmen ileriyi gören bir sehircilik anlayisinin ürünü oldugunu ortaya koymaktadir.

Sehir merkezindeki köprünün basindaki ahsap cami korunmus, restore edilmis ve bu günkü kusaklara kadar getirilmistir. Hemen yanindaki eski mezarlik ta düzenlenip koruma altina alinmistir.

Kaptanin vasiyeti

Belediyenin ahsap caminin yanindaki türbe ile ilgi olarak koydugu tabelada; burada yatmakta olan kisinin bir kaptan oldugu, gemisinin firtinada Terme Çalti burnunda battigi ve cesedinin kiyiya vurdugu anlatilmaktadir.

Ayrica; kiyiya vuran bir cesedin kusaginda bir musamba içersinde biraz altin ve bir yazi bulurlar. Bu yazi bir vasiyettir, altin ile bir cami yapilmasini vasiyet etmektedir. Ve altin ile bu cami yapilir, bulunan cesedi de caminin yanina defnederler.

Yillar içinde mezarin üzerine bir türbe yapilir, türbenin duvarinda caminin yapilis tarihi ile ilgili bir metin yer alir, bu metinde caminin 1840 yillarinda yapildigi yazar.

Iç kisimlari disbudak dis kisimlari kestane agacindan yapildigi için tahta cami de denmektedir.

Terme Pidesi

Pide Karadeniz sehir ve kasabalarinin karakteristik sofra türüdür. Her ögünde, günün her saatinde yenilebilir. Yapilisi sekli ve malzemesi arasinda farklilik göstermesine karsin ana maddesi un ve sudan olusan hamurdur.

Ünyeliler pideye “Yavlu” (Yagli)  ve “Hamur” derler. Özellikle Pazar günleri kahvalti olarak firinlarda evlerde hazirlanan içle yaptirilir.

Biz bir Pazar günü Terme sokaklarinda yaptigimiz geziden büyük bir zevk duyduk, aciktigimizda karnimizi sebzeli ve yumurtali Terme pidesi ile doyurduk. Termeliler Karadenizde en iyi pidenin Terme’de yapildigini iddia ederler. Bunda biraz gerçeklik payi da vardir.

Eger biz iyi pide yemek istersek Terme’ye gideriz. Ünyeli pideciler bundan alinmasinlar kendileri de bir marka olmak için çaba sarfetsinler

Bu arada Termede çocuklugumda çokça geldigim bir sokagi aradim, hersey degismisti halinden eski bir Termeli oldugu anlasilan birine sordum, adam eli ile bir yeri isaret ederek   “O senin dedigin ev elli yil önce yikildi. Iste suradaydi, o evin sahibinin dört tane kizi vardi, üçü Ünye’ye gelin gitti. Biri Terme’de” dedi…

Ünye’ye gelin gitti… Ünye’den gelin geldi… Fatsa’ya gelin gitti… Fatsa’dan gelin geldi…

Terme Ünye Fatsa ayni bölgede, birbiriyle ortak kader ve hayati paylasan insanlarin bulustugu bölgedir.