Türklerin Dünyaya Hediyesi

IRFAN ISIK

Yerlesik yörüklerin mayasi incir sütüdür.

Darda kalininca kuru incir, kayisi ezilir süte maya diye çalinir.

Al sana yogurt. Son zamanlarda Ruslar, yogurdu Bulgarlar icat etti diye bizden çalmaga kalksalar da yogurt adi ve saniyla bizimdir.

Atalarimiz mayaladi ilk yogurdu.

Onuncu asirda Kasgarli Mahmut Divan-i Lugat-üt Türk adli eserinde yogurt demistir ona öz Türkçe ile.

Hidirellez gününün seherinde sahillerde yasayan her genç kiz, dizlerine kadar denize girerek iyi bir esle evlilik yapmasi için dilekte bulunur Tanri’ya.

Genç erkekler, iyi bir is, güzel bir otomobil, bir ev, içi-disi güzel bir es için; Tüm orta yasli kadin ve erkekler, çocuklarinin mutlulugu, yaslilarsa sagliklari için dilekte bulunurlar.

Sonra da kumsala çikar, islak kum üstüne, Tanridan istedikleri arabanin, evin resmini çizerler.  Denizi olmayan yerlerde oturanlarsa, gül dallarina dileklerinin maketlerini asarlar.

YÖRÜK genç kizlari ve kadinlarinin ise derdi baskadir.

Onlar Hidirellez gününün seherinde, ellerinde bir kova-bir kasik kirlara çikarlar. Gecenin gündüze dönüsecegi esref saatindeki isi farkinin yarattigi çiydir zorlari.

Çiy, bitki yapraklari üstüne önce bugu olarak yapisir, sonra soguyarak damlaciklar haline dönüsür.

Yörük kadini bu damlaciklari kasigiyla kovasina aktarir özenle bir-bir.   

Taa!.. günes yükselip çiyi tekrar buharlastirincaya kadar çalisir Yörük kadini.

Evine gelir. Ilik sütle karistirir topladigi çiyi. Çiyle karistirilmis süt kabini sarip sarmalar. Aksama sargisi açilan kabin içindeki süt katilasmis yogurt olmustur.

Yarin da, öbür gün de çalisir Yörük kadini.

Üç gündür Hidirellez çiyi toplama süresi.

Üç günde toplanan çiyle süt karisimi yogurt mayasidir Yörük kadinina. Artik bir yil boyunca onu kullanacaktir yogurt yapmak için.

Ola ki bir kaza, Hidirellez mayasini erken tükettirdi  Yörük kadinina. Ne yapacak?

Maya isteyecek komsusundan. Ancak önüne gelen komsudan degil. Yalniz akraba komsudan

Hemen ertesi sabahin seherinde çiy toplayip maya yapsa, o mayayla yogurt tutmaz mi?

Tutmaz der Karakeçili Yörük kocalari. Elbette denenmistir ki böyle söylenir.

Yörük inanisi inatla Hidirellez mayasini ister. Ondan baskasina itibar etmez. Gerektiginde ekmegini de o mayayla yapar.

Nazar degmiste maya tutmuyorsa, sofradaki tüm yiyeceklerin, süt ürünlerinin, ekmek ve balin üstüne çöreotu serper.

      Orta Asya göçebe Türk’ünün saman inancidir bu. O zamanki yasayisini bu günde aynen sürdürür Yörük.

Baharla birlikte keçi-koyun sürülerini önüne katar, kil çadirini, yatak-yorganini, kap kaçagini develerine yükler düser yayla yollarina

Gün agarmasindan karanliga dek çalisir yörük kadini yaylada. Davarini sagar. Sütüne maya çalar, yogur kazanlarini sarar çaputlarla. Yemek-ekmek yapmaga girisir. Bebelerini giydirir, yedirir. Sürüyü yaylima salar. Kuzulari-oglaklari dama sokar. Suya gider. Çamasir yugar. Konuk agirlar. Odun toplar. Aksam dönen sürüyü sagar, sürünün yavrulariyla analarini bulusturur. Onlarin emismelerini izler sefkatle. Erkegiyle ilgilenir. Erkenden de yatar kil çadirinda. Sabahin erken saatindeki isler için dinlenmek üzere.

Yerlesik yörüklerin mayasi incir sütüdür.

Darda kalininca kuru incir, kayisi ezilir süte maya diye çalinir.

Al sana yogurt.

Süt genelde nohutla mayalanarak yogurt oluyordu eski günlerde.

Ilk zamanlarda ise, kuzularin midesinden alinan bir enzimle yapiliyordu maya.

Daha-daha önceleri atalarimiz mayayi karinca yumurtalarindan yapmislar. Hani kayalarin altindaki karinca yuvalarinda beyaz-beyaz küçücük yumrular vardir ya… Iste onlardir karincalarin yumurtalari.

Bir söylenceye göre de maya, tek tanrili dinin ilk kurucusu Hz. Ibrahim peygambere melekler tarafindan ögretilmistir. 

Isin dogrusu su olsa gerek:

Yukardan asagiya sayip döktügümüz mayalar, yogurdun kalitesini artirmak için yapilan buluslardir.

Yogurdun tarihçesi:

Son zamanlarda Ruslar, yogurdu Bulgarlar icat etti diye bizden çalmaga kalksalar da yogurt adi ve saniyla bizimdir.

Onuncu asirda Kasgarli Mahmut Divan-i Lugat-üt Türk adli eserinde  yogurt demistir ona öz Türkçe ile.

Oysa daha dün, bin bes yüz yillarinda tanimistir yogurdu Avrupa.

Amerika’ysa 70-80 yil önce.

Tüm saydigim bu dünya ülkeleri yogurdu, öz Türkçe adiyla almislardir bizden. Hepsi de yogurda yogurt der.

Yogurt ilmine gelince:

Yogurt, besin degeri yüksek, laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canli laktik bakteriler içeren fermente bir süt ürünüdür. Süt proteinlerinin çökelmesiyle olusur.

Yogurdun en makbulü tam yagli olanidir.

Kati ve az sulu olmasi istenen yogurtun sütü, uzun süre kaynatilarak suyu uçurulur. Kaynamaktayken ocaktan indirilir. Dinlendirilerek isisi 35 C dereceye kadar düsürülür, (Sicaklik parmak dayanacak kadar olmalidir )

Sonra mayasi çalinir. Mayalanmis sütün ayni sicaklikta kalmasi için bakraci kumaslarla sarilir. Dört saat sonra sargi açilir. Kapak açilmadan yogurdun sogumasi saglanir.

Kasik sokulmadan bir süre de sogutucuya konmalidir.

Sargisi dört saatten fazla kalan yogurt eksi olur.

Yogurdun mayasi genelde gene yogurttur.

Ancak Yörük kadini maya gene yogurttur diyeni sinifta birakir.

Diger kalite bilir erbabin ise mayasi taze tereyagidir kömüs sütü için. Yiyen bilir o kömüs sütünden tereyagla mayalanmis yogurdun ne menem bir lezzet oldugunu.

Siradan ev kadini, bir kilo süte bir yemek kasigi inceltilmis ama ayran kivamina gelmemis yogurt hesabiyla çalmalidir mayayi. Maya yogurdunu incelten de gene süt olmalidir. Sonra da yeterli bir süre karistirmalidir maya çalinmis süt.

Ülkemizin sayisi belirsiz çoklukta yogurt çesidi vardir.

Silivri ates yogurdu. Kanlica yogurdu. Trabzon’un külek yogurdu. Bolu’nun kesi, Kilis’in Yörük yogurdu. Tatarlar’in kozalak yogurdu. Denizli’nin yanik yogurdu. Burdur’un kese yogurdu. Besikdüzü’nün yogurt kesmesi, Sivas’in pastükani, Kars’in kremali kurutu, Hatay’in tuzlu yogurdu. Gesi’nin dorak yogurdu. Mugla’nin Kirk tokmak yogurdu, yogurdun namlilaridir.

Içeriginde, A, B, E vitamini, kalsiyum, fosfor, magnezyum mineralleri olan yogurt cana devadir.

Yararlarini siralarsak:

Uyku vericidir.

Damar sertligine iyi gelir

Karaciger ve cilt hastaliklarini otar.

Bagirsak mikroplarini öldürür. Bakterileri yok eder.

Sinir yatistiricidir.

Ishali keser.

Kolestrolü düsürür. Yag eriticidir.

Gelisim ve büyümeyi hizlandirir.

Cümle zehirlenmelerde, özellikle kursun zehirlenmesinde çok yararlidir.

Diyet besinidir.

Saç dökülmesini önler.   

Yogurdun suyu, böbrek tasi eriticisidir.