Ünye’de İlk Türkler Kimmerler

Kimmerler yazili tarihin bize aktardigi Ünye ve çevresine yerlesmis ilk Türk toplulugudur.

Kimmerler’i  Anadolu’ya iten Iskit göçleri de Orta Asya'da,  meydana gelen ve uzun süren bir kuraklikla bagintilidir. Kimmerler,  Paphlagonia  (Giresun- Amasra arasi) bölgesine yönelerek Sinop’u baskent yaptilar.

M.Ö.2000 yilindan beri Kafkasya ve Hazar Denizi arasindaki  “Kimmeriya” denen bölgede yasamakta olan Hazar ve Kipçak Türklerinin atalari olan 'Kimmerler'  ayni soydan gelen Iskitlerin istilasina ugramisti. Iskit Türkleri M.Ö. 720 yilinda Kimmerler’i Karadeniz’e dogru sürdüler. Sari saçli, kumral, gök gözlü Kuman tipinde olan Kimmerlerin Karadeniz boyuna yayilarak yerlesmeleriyle Ünye’yi de içerisine alan böl­geye ilk Türkler gelmis oldu.  

Gimiroi - Kimmeroi- Kimmerler

Hititlerin tarih sahnesinden çekilmesinden sonra Anadolu ve Ünye Friglerin hakimiyetine girmisti. Frigler, bir topluluk olarak ilk defa MÖ 750'de ortaya çikmis, Orta ve Güneydogu Anadolu'da güçlü bir krallik düzeyine ulasmislardir. Hint-Avrupa kökenli olduklari halde kisa bir süre içinde Anadolulu bir kültür olusturmuslardir. Tarihçi Herodot ile cografyaci Strabon'a göre Frigler, Avrupali bir kavimdi ve Anadolu'ya gelmelerinden önce “Brigler” olarak aniliyorlardi..

Kafkaslar üzerinden gelen Kimmerler,  Frigleri ortadan kaldirmislar ve Ünye civari Kimmerler’in hakimiyetine geçmistir.. Prof. Dr. Taner Tarhan,  'Kimmerler ve Iskitler Eskiçag'daki 'Türk Kültür Tarihi'nin, ilk temsilcileridir, adlari günümüze kadar ulasmis olan ilk Türkler ve ilk Türk devletidir” demektedir.

Antik Grek kaynaklari onlara Kymmerioi/Kymmerio  der.

Kimmerler’i  Anadolu’ya iten Iskit göçleri de Orta Asya'da,  meydana gelen ve uzun süren bir kuraklikla bagintilidir. Kimmerler  Paphlagonia  (Giresun- Amasra arasi) bölgesine yönelerek Sinop’u baskent yaptilar. Daha sonra bati'da Herakleia Pontika (Karadeniz Ereglisi), Dogu'da ise  Amisos (Samsun) Onea (Ünye) Kotyora (Ordu) Krezus (Giresun) Trapezos'a (Trabzon) kadar kiyi bölgesinde yayildilar. Kimmerler'in Karadeniz bölgesindeki varligini gösteren birçok arkeolojik ve filolojik kanitlar mevcuttur. Ünye'de bulunan bir gümüs kap (Phiale) Prof. Dr. Ekrem Akurgal tarafindan M.Ö. VI. yüzyilin sonuna tarihlendirilmekte ve Kimmer sanatinin son eserlerinden biri olarak nitelendirilmektedir.
Kimmerler, korkusuz ve cesur savasçilar olarak ün salmislardir. Çok iyi kiliç kullanirlar, ok atma ve balta kullanma da ustaydilar. Düzenli bir devlet kuramadiklari için zaman içinde güçlerini yitirmeye basladilar. Önderleri Dugdamme’nin bir savasta ölmesi, üzerine Lidya Krali Alyattes tarafindan M.Ö. 595’te büyük bir yenilgiye ugratilarak dagildilar.  

Kimmerler Türklerin Atasi mi?
Asurlularin Gimirai dedigi ve Tevrat’da da Gimiraya, Antik Grek kaynaklarinda Kymmerio olarak geçen Kimmerlerin Türk kökenli oldugu da iddialar arasindadir.

Hazar Türkleri de kendi atalarini sirasiyla “Nuh-Yafes-Kimmer-Togarma” seklinde göstermislerdir. Kimmer’in oglu Togarma Türklerin atasi sayilmaktadir. Filmi yapilan Canon’da bir Kimmer savascisidir. Ünye’de de yasami olabilir? Conan; uzun siyah saçlari omuzlarina dökülen, korkunç bakisli, iriyari, bronz tenli bir adamdir.

Hazar Türklerinin Hakanlari da kendi atalarini sirasiyla “Nuh-Yafes-Kimmer-Togarma” seklinde göstermislerdir. Kimmer’ in oglu Togarma ise bütün Türklerin atasi sayilmaktadir. Kimmerlerin Karadeniz Bölgesindeki varligini gösteren arkeolojik ve filolojik kanitlar mevcuttur.

Ünye'de bulunan gümüs bir kap arkeolog Ord. Prof. Dr.Ekrem Akurgal tarafindan M.Ö. 6. yüzyilin sonuna tarihlendirilmekte ve Kimmer sanatinin son eserlerinden biri olarak nitelendirilmektedir.

Kimmerler’in Dili

Kimmerler Iskitler'in diline yakin bir dil konusmakta idiler. Çünkü dil olarak ta irk olarak ta ayni kökenden gelmekte idiler. Ele geçen bilgilere göre fiiller Türkçe'dir,  Türk lehçelerinde halen kullanilmaktadir.  (anira onamak), (arat oturmak) (daldu doldurmak) (dut dutmak)  (götürürmek götürmek) (kappika kapama) (katzavana kazimak) (kutta katmak);  gibi

Kimmerlerde mezar, ölü gömme ve mezar tasi.

Kimmerlerin ölülerini ya kayalara oyulmus mezarlara ya da tümülüslere gömerlerdi. Bir mezar odasinin üstüne tas veya toprak yigilarak yapilan yapay tepeciklere kurgan veya tümülüs adi verilirdi. Dogu Türkçe'sinde 'kale' anlamina gelen “kurgan” sözcügü yigma mezar tepelerini tanimlamak için kullanilir.
Kurgan ve Tümülüs kültürünün M.Ö 2. ve 1. Bindeki temsilcileri Kimmerler ve Iskitlerdir. Tümülüslerin mezar odalarinin ahsap yapisinda ileri bir teknik görülür.. Ölüler MÖ 7. yüzyilin sonlarindan itibaren yakilmaya baslamistir. Ahsap mezar odasina ölü ve  armaganlarin birakilmasindan ve ahsap çatinin kapatilmasindan sonra, odanin üzeri bir yigma tepeyle örtülmüstür.. Soylular için görkemli yigma mezarlar yapilirken,  halk için gösterissiz mezarlar kullanilmistir.).

Kimmerler’den sonra Ünye’ye  Lidyalilar  hakim olmus onlarin  pesinden Persler, (Iranlilar), Helenler (Yunanlilar) Pontus, Romalilar, Bizanslilar, Selçuklular ve Osmanlilar hüküm sürmüslerdir..

Kaynaklar:
Ilhami DURMUS Anadolu’ da Kimmerler ve Iskitler Türk Tarih Kurumu
Gökhan Tok, “Ölülerin Anlattigi Tarih”, Bilim ve Teknik Aralik 2001,

Akyurt, Metin, “M.Ö. 2. binde Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri,” Ankara.

Belkis Dinçol, “Eski Dogu’da Insanin Yaradilisi, Yasam ve Ölüm”, Türk Eskiçag Bilimleri Enstitüsü Haberler, Sayi: 24 Istanbul