Ünye’de Kanije Kahramanı Tiryaki Hasan Paşa ile karıştırılan Ünyeli Bahriye Mirlivası Tiryaki Hasan Paşa

Geçmiste Ünye’de isim benzerligi nedeni ile, Kanije Kahramani Tiryaki Hasan Pasa zannedilen pasanin, Kanije Kahramani olmadigi anlasilmis, arastirmadan baska bir Tiryaki Hasan Pasa çikmistir.

Asagida okuyacaginiz hikâye tesadüfen buldugumuz Ünyeli Bahriye Mirlivasi Tiryaki Hasan Pasa’yi anlatmaktadir.

Ünye’de Cumhuriyet Meydanindaki Kanije Kahramani Tiryaki Hasan Pasa’nin mezari sanilan mezarla yaptigimiz arastirmadan baska bir pasa çikmistir.

 Kanije Kahramani Tiryaki Hasan Pasa’nin ise uzaktan ve yakindan Ünye ile bir ilgisi olmamistir. Mezarin basindaki yazi kaldirilmisltir.

Ünyeli Bahriye Mirlivasi

Tiryaki Hasan Pasa kimdir?

Tiryaki Hasan Pasa Ünye’nin Çatak Köyü Karlitepe Mahallesinden Ibrahim kaptanin ogludur, tahminen 1802 yilinda Ünye’de dogmustur.

Ibrahim Kaptan’in ailesi Ünye’ye 1650 yillarinda Malatya’dan göç etmistir. Aileden Ibrahim Kaptan denizciligi seçmistir.  

Ibrahim Kaptanin ikisi kiz sekiz çocugu olmustur. Bunlar, Hasan, Ümmü, Kel Ali,

Rüveyde, Yakup, Canbulat, Mevlüt, Hüseyin. Bunlardan Hasan, Bahriye mektebine giden Tiryaki Hasan Pasadir.

Tiryaki Hasan Pasa yaklasik 1815 yilinda babasi Ibrahim Kaptan ile birlikte Istanbul’a gelir babasi Mühendishane-i Bahri Hümayun’a yani Bahriye Mektebine yazdirir. Hasan pasa 1818 yilinda buradan genç bir Osmanli deniz subayi olarak mezun olur ve orduya katilir. 1827 yilinda Yunanistan’in Mora yarimadasinda bulunan Navarin limaninda ki Osmanli-Ingiliz-Rus-Fransiz gemilerinin katildigi savasa katilmis ve yaralanmistir.

Hikâyenin buradan sonrasini kismini, Hasan Pasanin oglunun torunu mütercim (çevirmen) Samih Tiryakioglu’nun hatiralarindan okuyalim:

“Kendisi genç yasinda bahriye meslegine intisap etmis, genç bir subay olarak donanmada görev yaparken 1827 yilinda Osmanli –Misir Donanmasinin Yunanistan adalarindan Navarin’de (Türkçe Avaron)  saldiriya ugrayarak yakilip batirilmasi esnasinda yaralanmis ve Istanbul’a gönderilmistir.

Bundan sonra Bahriyedeki hizmetine donanmanin birçok bölümlerinde devam ederek Mirlivaliga (Tuggeneral) kadar yükselmis ve Sinop Komutanligina tayin edilmistir.

1853 yilinda Sinop limaninda Osmanli donanmasi  Ruslar tarafindan ani baskinla bozguna ugratilmasi sonucu Komutan olarak savasin ve donanmanin kaybedilmesinden duydugu üzüntü deneniyle felç geçirmis ve emeklilik islemleri tamamlandiktan sonra, memleketi olan Ünye’ye gelmistir.

Hasan Pasa tahminen Ünye’de iki yil daha yasamis 1855 yilin da burada hayata veda etmistir.

Tek çocugu olan Hüsnü Bey bu sirada on üç yasindadir ve Ünye’dedir. Yetim sayilarak özel himaye ile Heybeliada Bahriye Mektebine alinir. Hüsnü Bey 1861 yilinda çarkçi tegmen olarak okuldan mezun olur. Hüsnü Bey’in dört oglu olur. Adini sirasiyla, Daver, Hasan, Ahter ve Muhtar koyar. Daver Bey mühendis, Hasan Bey memur, Ahter Bey gümrükçü Muhtar Bey hariciyeci olur.

 Hüsnü bey 1907 yilinda emekli olur ve Göztepe’de yaptirdigi köskte iki yil sonra vefat eder ve Sahrayi Cedid mezarligindaki aile kabristanligina gömülür.

Muhtar Bey 1920 de Ünye’ye gelir

ve dedesinin mezarini tamir ettirir

Muhtar Bey kardeslerin en küçügüdür çocuklari Bülent, Samih ve Zinnuru alarak ailece Samsuna giderler. Muhtar Bey  Samsunda bir çiftlik alir ve tütün ekmeye baslar. Yil 1920 dir.

Bir ara firsat bulup dedesi Tiryakizade Hasan Pasanin mezarini aramak için Samsun’dan Ünye’ye gider, mezari bulur, tamir ettirir, mermerleri yeniletir mezar tasini onartir.  

Kaybolan Mezar Ve Mezar tasi

1949 yilina gelindiginde Belediye Baskani Hüsrev Yürür, simdiki Cumhuriyet Meydani olan yeri genisletmek için mezarlik duvarini geriye çeker: Son düzenlemeler yapilirken de iki mezardan daha alinmasi gerekmektedir. Bu mezarlar Tiryaki Hasan Pasa ve esine aittir. Mezarlar, oradan Saray Cami arkasindaki servi agaçlarinin dibindeki mezarlarin yanina tasir. Mezar tasi belediyenin deposuna kaldirilir. Atmisli yillarda burada yapilan yol çalismalari sirasinda mezarlar buradan da kaldirilarak Çakirtepe mezarligina nakledilir, mezar orada mezartasi da belediyenin deposunda kaybolur.

Muhtar Bey Samsun’daki tütün isinden iflas etmis 1933 yilinda Istanbul’a dönmüstür. Bülent Tiryakioglu Deniz Harp Okulundan birincilikle mezun olmus ve büyük dedesi gibi denizci olmus fakat ayrilarak kimya tahsil etmistir. Uran ve Demir adinda iki çocugu olan Bülent Bey, 1945 yilinda hayata gözlerini yummustur

Hikâye bundan sonra daha sürpriz bir sekilde devam etmektedir.

Diger kardes Samih ise Nisantasi ve Galatasaray Sultanilerinde Fransizca okumus. Gazetecilik Enstitüsünü bitirmistir.

Bu güne kadar bilmedigimiz bu hemsehrimiz klasik ve modern dünya edebiyati, hukuk, iktisat, tarih, din politika gibi konularda yüze yakin eser, Dirilis, Dr. Jivago, Anna Kareninna, Madam Bovary, Parma Manastiri, Rüzgâr Gibi Geçti, Harp ve Sulh, Izlanda Balikçisi gibi ve daha birçok dünya klasigini Cumhuriyet tarihinde ilk defa de dilimize çevirmistir.

 Elli Yil Sonra Yerine Getirilen Vasiyet

Samih Tiryakioglu babasi Bülent Tiryakioglu’nun vasiyetini ancak elli yil sonra yerine getirebilmis ve büyük dedesinin mezarini aramak için 1971 yilinda Ünye’ye gelmistir... Ne yazik ki geç kalmisti mezar on yil kadar önce baska yere nakledilmis ve orada da kaybolmustu. Mezar tasi da ortalarda yoktu. Ünye’deki mezar arama sirasinda Samih Bey Belediye Zabita Amiri Avni Çelik, (Avni Çavus)’la tanismistir.

Samih Tiryakioglu bir ay sonra Ünye’ye tekrar gelir ve söyle yazar: “Sonra ben Ünye’ye bir daha gittim Ünye’de beni çok güzel karsiladilar kütüphaneye seksen cilt kendi tercümelerimden hediye ettim. Hatta beni satici zannetmisler, hediye ediyorum, olarak getirdim dedim.”der. Samih Tiryakioglu 1874 yilinda aramizdan ayrilir

Kitaplar bulundu

Mütercim (Çevirmen) Gazeteci Yazar Samih Tiryakioglu’nun kendi eserlerinden Ünye Kütüphanesine hediye ettigi seksen kadar eser Ünye Kütüphanesinde bulundu. Mayis, Agustos Aylari 1978 yilinda 77 adet kitap, Kitap Kayit Defteri sayfa 195-201 arasinda 2344-2441 defter kayit notlari ile  zamanin Ilçe Kütüphane Müdürü Hasbi Sahin tarafindan kayit edilmis.

Mezar Tasi da bulundu

Iste elli yil önce yerine konmayip kaybolan ve karisikliga yol açan mezar tasi da bulundu. Ve üzerindeki“Bahriye Mirlivasi Tiryaki Hasan Pasa yazisi okundu. Tas kirilip piki parçaya ayrildigi için okunmasinda sorun çikmistir.

Tas halen Ortayilmazlar Mahallesi Osmanaga Camisi bahçesinde diger mezar taslari ile sergilenmektedir. Mezar tasi, Selçuk Üniversitesi Sanat tarihi Bölümü son sinif ögrencisi

Harun Kirik tarafindan okunmus ve çevrilmistir.