Ünye’de Sinemanın Altın Yılları Ünye’nin İlk Sinemaları

Ünye’de modern anlamda ilk sinema Tan Sinemasi adiyla 1948’de açilir. Samsun’dan gelen Yusuf Bulut isimli bir kisi, karakolun yanina (simdiki Akbank’in oldugu yer) Ünye’nin ilk sinemasini açar. Daha önceki yillarda, modern anlamda bir sinema salonu yoktur. Ancak Batili toplumlarda oldugu gibi, gezici ekiplerin, bir kaç seans için kiraladiklari mekânlar, portatif makinelerle gösterilen filmlerden söz etmek mümkündür.

Sinema, Ünye’nin kent yasaminda radyolu yillardan sonra yasadigi en büyük degisikliktir, Ünyelinin dünyaya açilan penceresidir. Afrika’nin balta girmemis ormanlariyla tanisir, fillerle, aslanlarla arkadas olur. Tarzan’la birlikte macera yasar. Yahut “Vahsi Bati” da at kosturan bir kovboydur yahut Kizilderilidir. Bir baska gece, tarihi dekorlar içinde bir gladyatör olur. 

Tan Sinemasi açildiktan birkaç ay sonra, bu defa Ünyelilerin kendisi is basindadir. Yalikahvesi’nde Belediye’nin depo olarak kullandigi bir binayi sinema salonu olarak kullanima açarlar. Zaten bu bina geçmis yillarda, bando ve musiki kuruluslarinin konser verdigi, zaman zaman sinema gösteriminin yapildigi eski bir binadir. Bir tarafiyla denizin içinde kalan, yali kaziklariyla desteklenen bu binada, çok eski zamanlarda sinema izlendigi söylenmektedir. Eski radyoculardan Fatalis Ahmet (Akbulut) ve tüccar Mustafa Kalemen ortakliginda modernize edilen ve hizmete açilan bu sinemanin adi Yeni Sinema olur.

Ünye’de açilan ilk sinema olan Tan Sinemasi, yeni açilanla rekabet edemez, kapanir. Yusuf Bulut Samsun’a döner. Yalikahvesi’ndeki Yeni Sinema 1950’de Tan Sinemasinin kapandigi salona tasinir.

Bir sonraki yilin yazinda, Yeni Sinema’yi kuranlar, Cumhuriyet Meydani sahilinde yazlik Park Sinemasi’ni açar.  1951 – 1954 Yillari arasinda hizmet veren bu sinema, yerini Pasabahçe Melek Sinemasina birakir.

Uzun yillar hizmet veren yazlik Pasabahçe Melek Sinemasi (1954 – 1972), Ünye’de uzun yaz gecelerinin vazgeçilmez mekânlarindan biridir. Çoluk çocuk, neredeyse Ünye’nin bütün aileleri akin akin sinema sandalyelerini doldurur.

Eski bir sinema emekçisi Ömer Atas (Ünye 1938 dogumlu, 13 yasindan itibaren sinemada çalismis), bize sinema günlüklerimizde yardimci olurken, sinemayla ilgili anilarini aktardi. Adi, hala Sinemaci Ömer olarak anilan Ömer Atas, 1950 – 60 arasini “sinemanin altin yillari” olarak nitelendirdi. (Biz, bu sifati Ünye’de sinemayi doya doya yasadigimiz 60’li yillar için daha uygun buluyoruz.)

Yazlik Pasabahçe Melek Sinemasi

Meydandaki Park Sinemasi karayolu ihalesi alanina girince, 1954 yili içerisinde yeni bir yazlik sinema projesine girisilir. Nahit Heper, Aptullah Haznedar, Mahir Kocoglu ve Ahmet Akbulut’un katilimiyla Saray Hamami yaninda, Melek Sinemasi kurulur. Pasabahçe’de açilan bu yazlik sinemada gösterime ilk giren film, Italyan yapimi Merhamet’tir. Filmi 10 günde 7.500 kisi izler. 1954 Yazinda Ünye nüfusu 10.000 kisi civarindadir. (Demek ki, filmi üst üste birkaç defa izleyenler olmus. Çevre ilçelerden ve köylerden gelenler de izlemis.)

Karakin Usta ve arkadasi, Pasabahçe Melek Sinemasi’nda filmin baslamasini bekliyorlar.

Ünye’de Sinemanin Altin Yillari.

60’li yillarda sinema çocukluk ve ilkgençlik yillarimiz için bir sölendi. Teksas-Tommiks çizgi romanlari takas ettigimiz, “Makinist isiiik!” yahut “Makinist ses!” nidalari atigimiz, heyecandan titredigimiz, hüzünlendigimiz, kahkaha attigimiz yerlerdi. Sinemali yillar, “bes dakika ara”larda yenen findikli kurabiye, simit, içine nohut doldurulmus gazoz demekti.

Cumartesi günleri çocuk matineleri, Pazar günleri kadinlar matinesine gider, tanidik bir ablanin etegine yapisarak filmi bedavaya getirirdik. Kadin matinelerinde daha çok yerli melodramlar oynatilirdi. Önceleri Cahide Sonku, Belgin Doruk gibi isimlerin filmleri varken, daha sonra Fatma Girik, Filiz Akin, Türkan Soray ve Hülya Koçyigit’in filmleri afislerdeki yerini aldi. Cüneyt Arkin, Ediz Hun, Kartal Tibet’i, Kadir Inanir ve Tarik akan takip etti. 

Spartaküs, Benhur gibi dev yapimlari bu dönemde izledik. (Yillar sonra ayni filmleri izledigimizde, ayni dehsetli duygulardan bir hayli uzakta oldugumuzu gördük.)

Televizyon, bilgisayar, atari gibi daha çok bireysel kullanima açik araçlarin olmadigi dönemde sinema, çocuklar için vazgeçilmez bir etkinlikti. Sadece çocuklar için mi, Ünye’nin ileri gelen tüm bireyleri, maaile sinemalari doldururduk. Hatta her film degistiginde, bazi koltuklarin daimi müsterileri vardi. Örnegin, rahmetli Yasar Kemal Tokaç, Konak Sinemasi abonesiydi.

Konak Sinemasi

1960’li yillarda Ünye’de bir efsane sinema daha açilir. Kadilar Yokusu’nun eteginde % 50 hissesi Firinci Mahmut Arin’a ait arsada, Mimar Feyyaz Efendi’nin insa ettirdigi sinemanin 1000 kisilik kapasitesi vardir. Koltuk dizilisi, egim ve akustigi her yerden izleyicilerin perdeyi görmesine ve sahnedeki sesleri duymasina elverislidir. Enis Özgün, Ahmet Akbulut, Zekayi Sinanoglu ve Mahmut Arin’in katilimlariyla 1960 yilinda hizmete giren sinemanin ilk filmi halka bedava oynatilan “Denizler Altinda 20.000 Fersah” tir. (Richard Fleischer’in yönettigi, Kirk Douglas ve James Mason’un oynadigi, Jules Verne uyarlamasi, 1954 yapimi “20.000 Leagues Under the Sea” filmi.)

Konak Sinemasi’nda begenilen bazi filmler:

1967’ de Çifte Hamam yanina Ismet Koçkan’in isletmeye açtigi yazlik Rüya Sinemasi 1969’da kapanir.

1972’de Belediye Sinemasi açilir, ancak Pasabahçe Melek sinemasi kapanir.

1981’e kadar Ünye Belediyesi’nin islettigi sinemanin müdürlügünü rahmetli Ayhan Güney (Kuzu Ayhan) yapar.

Belediye tarafindan kiraya verilen sinemayi 80’li yillardan itibaren Ismail Güven çalistirmaktadir. Son yillarda modernize edilerek iki salonlu cep sinemasina dönüstürülmüstür.

Sinema emekçileri:

Öztürk Serengil sapkasi ve biyiklariyla, gisede bilet satan Yilmaz Okumus. Dik durusu ve delikanli yaniyla “Miki” lakapli Necdet Demir. Makinist Hüsnü Yayan, Mehmet Ibis, akla gelen diger isimlerdir.(32 Milimetrelik filmler 5-6 makara halinde Samsun’dan getirtilir.) 1980’li yillarda sinema isletmeciligini sürdüren isimlerden biri de Mehmet Çiloglu’dur. Rabbum Yasar (Aydinlik), Arap Yasar (Darahta), adi sinema ile anilan diger isimlerdendir. Yeni Sinema ve Melek’in makinisti, kalin camli gözlükleriyle hatirladigimiz Mehmet Karakaya’dir. Kisin soguk günlerinde Yeni Sinema ve Konak’i isitan iri sobalari imal eden Erol Varilci’dir. Bir dönem 1948–50 arasinda Park sinemasinin Duhuliye kapisinda giris görevlisidir.

Sinemanin Ünye kronolojisi:

Tan Sinemasi (1948 – 1950)

Yeni Sinema- Yalikahve (1948 – 1950 )

Yeni Sinema – Tan’in yerinde (1950 – 1974)

Park Sinemasi – Yazlik, Meydanda (1951 – 1954)

Rüya Sinemasi, Yazlik, Çifte Hamam yani(1967 – 1969)

Pasabahçe Melek Sinemasi – Yazlik, (1954 – 1972)

Konak Sinemasi, Kadilar Yokusu’nda (1960 – 1992)