Ünye’nin Balıkları Çinekop Büyüdükçe Adı değişen balık

Ünye’de, Rum’lardan kalma bir balik kültürü vardi. Bize onlardan çok çesitli balik yemekleri kaldi, balik bir kültür bir yasam tarziydi Ünye’de.

Çinekop kelimesinin Yunanca Tsinokopos (Lüferin küçügü) kelimesinde alinti oldugu düsünülmektedir.

Türkçe’de lüferin orta boylu olanlarina verilen bir ad.

Balik saglikli bir besin kaynagidir, madensel tuzlar ve mineraller açisindan da son zengindir, bol miktarda fosfor, kalsiyum, iyot içerir.

Ünye’de bir zamanlar burada yasamis olan Rum’lardan kalma bir balik kültürü vardi. Bize onlardan çok çesitli balik yemekleri kalmisti, Eski Ünyeliler haftada muhakkak iki kere balik yerlerdi. Balik bir kültür bir yasam tarziydi Ünye’de.

Balikçilar, balikçi kayiklari, burada çalisan isçiler bir sektör olusturmustu. Bu sektör Ünye’de günümüzde fazla gelismedi ama komsu il ve ilçeler halen bu isten çok para kazanmaktadirlar.

Balik eskiden avlanmadigi mevsimlerde yemek için konserve edilerek saklanirdi,  her Ünyelinin evinde kisin palamut ve hamsi tuzlanir, lakerda ve çiroz yapilirdi.

Lakerda, dilim dilim kesilen Palamut baligi kuru tuzda beyazlasmaya baslayinca kadar bekletilmesidir, yenecegi zaman normal suda biraz bekletilir, bol zeytinyagi, limonla servis yapilirdi.

Çiroz ise Uskumru  baliginin tuzlanarak güneste kurutulmasiyla yapilirdi. Baliklar iç organlari temizlenerek tuzlanir ve güneste kurutulur, daha çok salata ve çorba yapilirdi bugün Ünye’de bütün bunlar unutulmustur. Ama Istanbul’da Kadiköy pazarinda ve Misir Çarsisi’nda Lakerda ve Çiroz halen satilir.

Bugün baligi tuzlayarak, kurutarak, lakerda veya çiroz yaparak saklamaya gerek kalmamistir. Onlar, buzdolabi ve dondurucularin olmadigi yillardaydi. Simdi baliklar derin dondurucularda uzun süre saklanmaktadir. Annelerimiz eskiden bunlarla ne çok ugrasmisti, kisin Palamut tuzlanir, Hamsi tuzlanir, baliklar kurutulurdu.

Rumlarin miras biraktigi bu balik kültürü denizlerimizde baliklarin  azalmasi ile yavas yavas kayboldu. Ünyeliler artik eskisi kadar balik yemiyor ve baligi tanimiyorlar, tanidiklari ve yedikleri balik cinsi üçü geçmez. Palamut, Mezgit, Hamsi.

Ünye Ve Çevresi

Balik Açisindan Zengin

Ünye ve çevresinde bol miktarda Palamut, Hamsi, Mezgit, Istavrit yakalanmaktadir. Bu yil hamsi az oldu, palamut ise hiç çikmadi.

Eskiden Ünye açiklarinda avlanan motorlar sabahin ilk isiklari ile iskeleye yanasir ve hamsileri kasa kasa kamyonlara yüklerler kamyonlar  hamsiyi Iç Anadolu’ya, Ankara, Konya, Kayseri ve Eskisehir’e yetistirir orada balikçilar bunlari “Ünyeli geldi, Ünyeli Geldi” diye satarlardi. Iskelenin basinda yüklerini bosaltmak için 20-25  balikçi motoru siraya girerdi.

Kaybolan Baliklarimiz

Rize Üniversitesi (RÜ) Su Ürünleri Fakültesi'nde yapilan arastirmanin  sonuçlarina göre, 161 balik türünün bulundugu Karadeniz'de 59 balik türünün nesli tükenmistir..
Kiliç, Kalkan, Kirlangiç Iskorpit,  Kofana, Mersin, Uskumru Iri Istavrit, Kolyoz, Minekop, Morina, Çaça, Torik, Izmarit, Karagöz,  Mercan gibi baliklar bugün artik yok
Baligi çok az tüketen bir milletiz. Osmanlilar da çok balik yemezlerdi
Padisahlardan Fatih Sultan Mehmet dönemi disinda, sarayda pek balik yenmedigi yazili kayitlardan anlasilmaktadir.

Büyüdükçe

Adi Degisen Balik

Çinekop

Çinekop Ünye’de bol miktarda avlanan baliklardan biridir. Buna baliklarin kirali da derler. Büyüdükçe adi da degisir. Çok lezzetlidir. Bu yil bu balik denizlerimizde çok çikmadi.  Balikçilar, bu baligi çok avlamazsak ileride hem kendi hem de lezzeti büyük olan Lüfer olacaktir.

Baliklar küçükken yakalandiklari için büyüyememektedirler.

Çinekop, Latince adiyla “Pomatomus saltatrix”  füze seklindeki vücudu, keskin ve sivri disleri vardir. Büyüklüklerine göre isimlendirilirler.

10 cm'den küçüklere Defne yapragi, 10-15 cm olanlara Çinekop, 15-20 cm arasindakilere Sarikanat, 20-30 cm arasindakilere Lüfer, daha büyüklere de Kofana denir. (Kaynak Ali Gündogdu)

Çinekop’un Isimleri

Ilk baslarda adi “Defne Yapragi”dir, Uzunlugu 11 ila 15 cm arasindayken “Çinekop”tur ve daha üreyebilme olgunluguna erismemistir; bu nedenle lüferin neslini korumak için Çinekopa el sürmemek gerekir.

Derken ‘Kaba Çinakop’ olur, 15 cm’den biraz daha büyük olan Kaba Çinekop dahi avlanmamalidir. Sari Kanat’ oldugunda artik 17 ila 20 cm uzunlugundadir. Balikçilarin tutmak için kar, kis, yagmur demeden sabirla bekledikleri, Lüfer’ ise, 21 ila 30 cm uzunluguna gelince denir. Lüferlerin daha büyüklerine ‘Kofana’ denir. Lüfer baligi dünyadaki en güzel baliklardan biridir, küçükken yakalandiklari için büyüyemezler.

Hangi Balik

Hangi Mevsim Yenir
Her baligi her mevsim bulamadiginiz gibi, hepsinin tutulma mevsimi ve lezzetli olduklari zamanlar farklidir. Iste aylara göre baligi ne zaman bulabileceginizin kisa bir listesi.

Ocak-Subat
Uskumru, lüfer, palamut, istavrit lezzetini korur. Kefal ve hamsi tam yagli durumdadir. Çinakop ve mezgit ise pazarlarda kolayca bulunur. Tekir ve kirlangiç; bolca avlanir. Subatta baslayan kalkan mevsimi, mayis ayi sonuna kadar devam eder.

Mart-Nisan-Mayis
Kefal, levrek ve kalkanin en lezzetli zamanidir. Uskumru çiroz olmaya yüz tutmustur tavasi ve pilakisi yapilabilir.  Lüfer ve palamut yagini kaybetmistir.. Gümüsbaligi, kefal, mezgit, tekir ve barbunya çok tutulur.
Levrek, barbunya, dil baligi, tekir, kiliç ve iskorpit zevkle yenir. Fazlaca çiktigindan her gün pazarlarda bulmak mümkündür. Kefal ise lezzetlidir.

Haziran-Temmuz
Balik az tutulur. Dip baliklari, yumurtalarini dökmüs olduklarindan daginik gezerler. Bu nedenle balikçilik açisindan verimsiz bir aydir. Tekir, barbunya, mercan, levrek bulunur; ama pahalidirlar.

Agustos
Çingene palamutu mevsimi açilir. Boyu uskumru kadar ya da biraz daha iridir. Sardalya’nin en lezzetli zamanidir. Agustos ayinda kilicin tadina doyum olmaz.

Eylül
Sardalya ve kiliç lezzetlidir. Palamut irilesir, her türlü pisirmeye elverislidir. Lüfer bu dönem pahalidir, istavrit ve kirlangiç bolca çikar.

Ekim-Kasim
Geçici baliklarin, yazin Karadeniz’de beslenip, Marmara’ya göçe basladiklari dönemdir. Bu nedenle bol miktarda balik çikar. Lüfer tam lezzetini kazanmistir, istavrit yaglanmistir. Palamut bolca çikar. Tekir, barbunya gibi baliklari ucuz almak mümkündür.

Aralik
Uskumru, lüfer, palamut ve torik yagli olduklarindan her türlü pisirilebilirler. Hamsi lezzetlidir. Tekir bol bulunur.

http://www.erguvanim.net/blog/baliklar-hakkinda-bilgi/