Ünye’ye Çerkes Göçü 21 Mayıs 1864 Bir Adige yerleşim yeri Ünye Döşemedibi Köyü

Bilim adamlari; Çerkes halkinin yaklasik 6000 yildir Kafkasya'da var oldugu konusunda hemfikirdir. Çerkesler, Kafkasya'da dogup gelisimini tamamlayan otokton-yerli halklardir. Yani, Kafkasya'ya ne Ortadogudan, ne de Ortaasyadan gelmislerdir. Türkler, Yunanlilar, Araplar ya da Mogollarla herhangi bir irksal akrabaliklari yoktur.

Çerkes halkinin en kalabalik kabilesi 'Adige'lerdir. Adigeler de kendi içlerinde boylara ayrilmakta olup, baslica boylari söyledir:

Abzeh, Besleney, Bjedugh, Çemguy, Hatikuey, Jane, Kabardey, Mamxegh, Sapsig. Ayrica, Abhazlara ve Adigelere komsu olan ve onlarla ayni kökenden gelen 'Ubih'lar da bir Çerkes boyudur. Kisacasi, 'Çerkes' kelimesini, kökene dayanan bir açiklama ile 'Adige, Abhaz-Abaza ve Ubih' olarak tanimlayabiliriz.

Adigeler, Rusya Federasyonu disinda, çogu Türkiye'de (1 milyondan çok) olmak üzere Irak 72.000,Suriye 225.000,Ürdün 124.000,Israil (11.000),Misir 643.000,Sudan 35.000, Libya 6.500 (Misrat'a yakininda 'Kabilet-üs Sirakes'),Kibris 9.600,Bulgaristan 22.500 (1.300;Varna yakininda 4 köy), Kosova 1.400,AB ülkeleri (Almanya 200.000,Hollanda 40.000,Belçika 17.000,Fransa 28.000,Avusturya 17.000,vb),Isviçre 8.600,ABD 90.000 (New York New Jersey, California), Kanada 20.000, Avustralya 6.000 ve 40 kadar degisik ülkede yasarlar. (Vikipedia)

Çerkeslerin göç sebebi
Ekonomik, dini, siyasi ve kültürel sebepler yaninda tarih boyunca en çok karsilasilan sürgün sebebi savaslar olmustur. Rus savaslarinin Çerkesler aleyhine maglubiyetle sonuçlanmasidir.

Göç güzergahi
1859–1864 yillarinda yurtlarindan sürülen Çerkesler deniz yoluyla, Kafkasya'da, Taman, Tuapse, Anapa, Tsemez, Soçi, Adler, Sohum, Poti, Batum vd. limanlardan bindirilip Osmanli Devleti'nin Trabzon, Samsun, Ünye, Sinop, Istanbul, Varna, Burgaz ve Köstence limanlarinda indiriliyordu. Sürgün yolunda çekilen çileler Yolda telef olanlarin feci durumlari Trabzon'daki Rus konsolosunun, tehcir islerini idare etmekte olan General Katraçef'e yazdigi raporda söyle anlatilir: ''Türkiye'ye gitmek üzere Batum'a 70.000 Çerkes geldi. Bunlardan vasati olarak günde 7 kisi ölüyor. Trabzon'a çikarilan 24.700 kisiden simdiye kadar 19.000 kisi ölmüstür. Simdi orada bulunan 63.900 kisiden her gün 180-250 kisi ölmektedir. Samsun civarindaki 110.000 kisi arasinda her gün vasati 200 kisi can veriyor. Trabzon, Varna ve Istanbul'a götürülen 4650 kisiden de günde 40-60 kisinin öldügünü haber aldim.' Iste bu suretle pes pese sürüp gelen felaketlerin ve musibetlerin darbeleri altinda inleyen ve eriyen bu kahraman ve faziletkâr milletin bedbaht bakiyesi de Dobruca, Bulgaristan, Sirbistan, Arnavutluk, Suriye, Irak gibi daima tehlikeye maruz bulunan ve daima emniyetsizligin hükümran oldugu yerlere iskân edilmistir (Berkok, 1958: 529).
Çarin Kafkasya naibi olarak atadigi kardesi Grandük Misel, 1864 Agustosunda Bati Kafkasya sakinlerine su fermani teblig etmisti: ''Bir ay zarfinda Kafkasya terk edilmedigi takdirde, bütün nüfus savas esiri olarak Rusya'nin muhtelif mintikalarina sürülecektir:' (Berkok, 526).
Iste bu yüzden,  Çerkesler, güzel vatanlarini terk etmeye mecbur kalmislardir.!' (Berkok, 524).

Bu göçte Adigelerden bir grup ta Ünye’ye çikarilmis bunlar Dösemedibi köyüne yerlestirilmislerdir.

Dösemedibine ait bilgileri geçen sayida Tamer Uysali’in kaleminden okumustuk bu sayida da eski milletvekili Cemal Uysalin kaleminden aktaracagiz

BIR ADIGE YERLESIM YERI

DÖSEMEDIBI

VE IKI TARIHI BELGE

      Ele aldigimiz yerlesim yeri; Dösemedibi mahallesidir.(Köy statüsünde iken 1992 yilinda mahalle olmustur.) Köyün Adigece adi esasinda “NAVRIZIKO HABL”dir. Ancak bu ad çoktandir telaffuz edilmiyor. Bu gün, mahallenin dere içindeki bölümüne  “KULAGE”, yüksekte bulunan ve denize bakan bölümüne ise “TAME” denilmektedir.

         1992 yilinda mahalle olmadan önce 15 hanede 80 nüfuslu bir Adige (Vubih) köyü idi. Mahalle olunca, sehir istikametinde satilan arsalara yapilan evler ve yeni yerlesimler, nüfusun artmasina sebep olmustur. Köyde bulunan aileler; Guj, Shapli, Vese, Rupa, Kobli ve Vazdan (Abaza) sülalelerine mensupturlar.

          Köyle ilgili olarak son yillarda iki tarihi belge elde edilmistir. Bunlardan birisi 1937 tarihlidir. Bu belge esasen Cumhuriyet Halk Partisi adina, ögretmen merhum Burhan Hanhan tarafindan yapilan, birçok köyü kapsayan “Ünye Merkez Nahiyesinde Siyasal Bakimdan Etütler” baslikli 5 Eylül 1937 tarihli köylerle ilgili siyasal ve sosyal incelemedir. Ordu Halkevi’nin 3 no’lu nesriyati olarak 1937 yilinda yayinlanan bu belgenin Dösemedibi Köyüne(Mahallesine) ait olan bölümü tam metin olarak asagidadir.

      “DÖSEMEDIBI KÖYÜ: Köy, Ünye kasabasinin cenubu garbisinde ve sehre 3–5 km uzakliktadir. Köprübasi Irmagini teskil eden iki küçük tabiin kiyisina kurulmustur..

       Dösemedibi, 1272 tarihinde, Kafkasya’dan gelen muhacirler tarafindan tesis olunmustur. Buraya iskân edilen muhacirler 35 hanede 250 kisi kadar varken, mahallin sitmali olmasi yüzünden ya ölmüsler veya etrafta daha iyi havali yerlere dagilmislardir.

       Köyün her tarafinda, eski devir medeniyetine ait mühim mabet bakayasina tesadüf edilmektedir. Köy hali hazirda 15 hanede 100 nüfustan ibarettir. Nüfus gittikçe azalmaktadir. Bunun sebebi köyün sitmali olmasidir.

       Kendi aralarinda ekseriyetle Çerkesçe görüsürler, mamafih Türkçe konustuklari da vakidir. Atatürk’e ve Ismet Inönü’ye karsi, yakin tarihin verdigi misallerden dogma, derin bir sevgileri ve bagliliklari vardir.

       Köyün havasi pek vahim olmasina ragmen topragin bitgel olmasi yüzünden, iktisaden birçok inkisaflara mazhar olabilir. Yalniz zirai istihsal kredisine ve sitma mevsiminde de hükümetçe alinacak koruma tedbirlerine muhtaçtirlar. Köyde issiz yoktur.

           Ikinci tarihi belge daha eski olup 1870 tarihlidir. Yani köy halkinin Kafkasya’nin Soçi yöresinden Osmanli topraklarina sürgün edildigi tarih olan 1864 yilindan 6 yil sonraki tarihte tanzim edilmis olan devlete ait bir arazi tahsis belgesidir. Osmanlicasi yukarida görülen belgenin, tercümesi asagidadir.

         “Ünye kazasina tabi Gürecülü karyesi hududunda, Dösemedibi demekle maruf arazi haliyenin bir tarafi Avcioglu deresi ve bir tarafi Katranyalagi ve bir tarafi Elmalik basi ve bir tarafi Emirdami ve bir tarafi Kirazlik deresi hududundan Balavuzlara Baklaçukuru döseme üstündeki zeytun seyiri, is bu hududu sitte ile hudutname ile mahdud ve tahminen iki yüzeli dönüm arazi, muhacirini çerakiseden ve Sapsig Kabilesinden Habiç Sülalesi, takimi on bes hane yüz nüfus olduklari halde efrade alesseviye teslim olunmak üzere uhdelerine ihale olunup defterhane-i Amireden tugrali tapu senetleri vürut… Vürut eden, ben isbu muvakkat ilmühaber merkumun yetlerine ita kilindi. Fi 16 Zilkade sene 287 ve fi 2 Kanuni Sani sene 86 Binbasi Erkâni Harp Me’muru Teftis-i Muhacirin.”