600 sene gibi uzun ömrü ve üç kıtaya taşan coğrafi ve kültürel zenginliğiyle Osmanlı Devleti'ni ve medeniyetini yakından tanımak zorundayız. Bu zorunluluğu her geçen gün daha çok hissediyoruz. 700. yıl kutlamaları bu ihtiyacın bir yansıması olmuştur.
Osmanlı'yı anlamak için kuruluş felsefesini kavramak gerekiyor. Çünkü ulu çınarın azameti, sağlam ve zengin köklerine dayanmaktadır.
Osmanlı'nın kuruluşuyla ilgili araştırmalar bizi ister istemez Ahilik kültürüne götürmektedir. Çünkü devletin temelini atan Osman Gazi'nin babası Ertuğrul Gazi ahidir, kayınpederi ve hocası Edebâli ahidir ve onların yakın çevresinde bulunan ahiler arasında Ahiliğin kurucusu Ahi Evran bulunmaktadır.
Bundan da anlaşılıyor ki, Osmanlı'nın kuruluş felsefesini anlamamız için Ahi kültürünü ele almamız gerekiyor. Bu sebeple çalışmamıza "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu ve Ahilik" adını verdik.
Peki nedir Ahilik?
Islâmı en iyi yorumlayan, Islâm'ın evrensel değerlerini en iyi kavrayan Türkler, bu dinin koruyuculuk görevini de üstlenmişlerdir.
Ahilik bütün bu değerleri kaynaştıran ve hayata geçirilmesini sağlayan bir yeniliktir. Türkler'in Rönesansı"dır.
Ahilik anlayışı, toplumda yaşayan fertleri birbirine yaklaştırmak ve aralarında dayanışma kurulmasını sağlamaktır.
Bir toplumda birlik ve dayanışmayı sağlamak ancak müşterek değerlerin korunması ile mümkündür. Türkler'in Anadolu'da bin yıldan beri varlığını sürdürmelerindeki sır, Ahilik anlayışı içerisinde bu değerlere saygı göstermeleridir. Bu anlayışa göre din, dil ırk farkı gözetmeksizin herkese eşit muamele yapılmıştır.
Yani Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu izah edebilmek için bu devleti meydana getiren maddi manevi şartların bir başka deyişle siyasi, ekonomik, kültürel ve dini gelişmelerin bilinmesi önemlidir.
Konuyu böyle değerlendirdiğimizde Osmanlı Devleti'ne kadar geçen sürede Türkler'in meydana getirdiği devletlerin özelliklerini tespit etmek gerekmektedir.
Ne var ki Osmanlı tarihini yazmaya kalkan bazı tarihçiler öngörülen bu bilgileri toplamak, araştırmak için ömürlerini geçirmişler, lâkin Osmanlı'yı yazmaya başladıklarında ömürleri kâfi gelmemiştir.
Bu sebepten Osmanlı öncesi kurulan Türk devletlerinden özet bilgiler verilmek zorunda kalınmıştır.
Osmanlı'nın kuruluşunda Ahilerin rolünü anlayabilmek için bu teşkilâtın ilk ortaya çıktığı devirlerdeki Türk devletlerinde, beyliklerde Ahilik kurumunun işleyişi ele alınmıştır.
Zaten Osmanlı'nın kurulusunda Ahilerin rolü bilinmeden, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun izah edilemeyeceği, tezimizin ana fikrini oluşturmaktadır.
Osmanlı'nın kuruluşunda yabancı idarecilerin ve gayrimüslim halkın hakim unsur olduğu, Osmanlı'nın fütühatla ayakta kaldığı tezine cevap teşkil edecek Söğüt, Zara, Kırşehir ve köylerindeki araştırmalarımız yer almıştır.
Araştırmanın son bölümünde yer verilen Ahilik bahsinde bu kurumun prensipler ve gücü ile Osmanlı'nın büyümesi arasında yakın münasebetler olduğu görülecektir.
Meydana getirilmesinde emeği geçen bütün arkadaşlarıma, dostlarıma teşekkür ederim.
Galip DEMİR
İstanbul, 30 Ocak 2025
