Türkiye elektrik piyasalari fiyat belirlemelerinde Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumunun (EPDK) yilda 4 defa açiklamis oldugu ulusal tarifeler önemli bir yere sahiptir. Ilgili tarifeler hem ülkedeki ekonomik olarak genel gidisati hem de küresel anlamdaki gelismeleri, bizlere yansitma anlaminda bir referanstir. Elektrik tarifelerinin ülkedeki fiyat hareketlerini ve bu çerçevede basta enflasyon, döviz kuru, petrol fiyatlari, hane halki harcanabilir geliri ve imalat ile hizmet sektörünün genel gidisatini görme açisindan bizlere ciddi referans olusturmaktadir.
Sadece Türkiye’de degil, dünya genelinde elektrik fiyatlarinda petrol ve dogalgaz fiyatlarina bagli olarak ciddi artislar yasaniyor…
2022 yilinin Ocak, Subat ve Mart aylarini kapsayan birinci çeyregi için is yeri aktif enerji birim fiyatlarina yüzde 168, sanayi birim fiyatlarina ise yüzde 156 oraninda zam geldi. Ev tüketicileri için farkli bir modele geçilirken kademeli elektrik tarifesi ile ev elektrik faturalarina en az yüzde 49, en fazla da yüzde 125 oraninda zam geldi.
2022 yilinda ev elektrik tarifelerinde az tüketenin düsük birim fiyattan, çok tüketenin ise yüksek birim fiyattan faturalandirilacagi piyasa maliyet bazli yapiya geçildi. Bu dogrultuda düsük kademeli tarifenin vergiler dahil birim fiyati yüzde 49'luk bir zamla 0,9155 TL/kWh'den 1,37 TL/kWh'ye, yüksek kademeli tarifenin vergiler dahil birim fiyati ise yüzde 125'lik artisla 2,06 TL/kWh'ye yükseltildi.
Söz konusu dönemde, Fransa'da fiyatlar 59,5 avrodan 274,7 avroya, Ingiltere'de 90 avrodan 287,70 avroya, Hollanda'da 53,6 avrodan 221 avroya çikti.
Belçika, Avusturya, Ispanya, Danimarka gibi Avrupa ülkelerinde de spot elektrik fiyatlari son bir yilda yaklasik 4 kat artis gösterdi.
Almanya'nin enerji piyasasi düzenleyici kurumu Bundesnetzagentur verilerine göre, 2020'de 30 avro olan megavatsaat basina elektrik toptan satis fiyati geçen yil ortalama 97 avroya yükseldi.
Ülkede, geçen yil bir önceki yila kiyasla yüzde 223 artarak son 20 yilin en yüksek seviyesine ulasan spot piyasada elektrik fiyatinin, haziran-aralik döneminde keskin bir artis göstermesi dikkati çekti.
Haziran 2021'de 74,08 olan megavatsaat basina ortalama elektrik toptan satis fiyati, Aralik 2021'de 221 avroya, Avrupa'da enerji krizinin yasandigi 20-26 Aralik haftasinda da 293 avroya kadar çikti.
Fiyatlardaki sert yükselisin nedenleri; Salgin sürecinde 2020'de uygulanan sert kisitlamalarin ardindan toparlanma döneminde enerji arzindaki dar bogazlar ile birlikte 2021 ve 2022'de fiyatlarin yüksek olmasinin ana nedeninin hem isinma hem de elektrik üretimi için kullanilan yüksek dogal gaz fiyatlari oldugu gösteriliyor.
Küresel elektrik üretiminde kömürün payi yüzde 33,8, dogal gazin payi yüzde 22,8, hidroelektrik santrallerin (HES) payi yüzde 16,9 seviyesinde bulunuyor. Üretimin, yüzde 10,1'i nükleer enerji santrallerinden, yüzde 6,1'i rüzgar enerjisi santrallerinden (RES), yüzde 4,3'ü petrolden, yüzde 3,3'ü günes enerjisi santrallerinden ve yüzde 2,7'si diger yenilenebilir enerji kaynaklarindan saglaniyor.
Öte yandan, Avrupa'daki dogal gaz arz sikintisi, yenilenebilir kaynaklardan üretimin azalmasi, Çin ile Avustralya arasindaki gerilim nedeniyle kömür ticaretinin son bulmasi gibi etkenler kömür fiyatlarinin artmasinda rol oynadi. Geçen yilin basinda 85 dolar seviyelerinde seyreden kömürün tonu, ekimde 271 dolara kadar çikarak zirve yapti ve 2021 yilini 170 dolar seviyesinde kapatti.
Çin'in enerji talebindeki yükselisle birlikte kömürden elektrik üretimini azaltmasi ve bunun yerine sivilastirilmis dogal gazi (LNG) tercih etmesi fiyatlari daha da yukari tasidi.
Avrupa ülkelerinin elektrik üretiminde yüzde 20 paya sahip olan dogal gazda fiyatlar, salginin basladigi dönemde makul seviyelerde seyrederken, son dönemde artis trendine geçti. Dogal gaz ihtiyacinin yüzde 90'ini ithal eden Avrupa'da fiyatlar geçen yil yaklasik yüzde 600 artis kaydetti. Ocak vadeli dogal gaz kontratlarinin fiyati aralikta megavatsaat basina 187,7 avro seviyelerine tirmanarak rekor kirdi.
Dogal gaz ihtiyacinin yarisini Rusya'dan ve kalanini büyük ölçüde Norveç ve Cezayir'den temin eden Avrupa'da 2020-2021 dönemindeki kisin mevsim normallerinden daha soguk geçmesi nedeniyle dogal gaz rezervleri normal seviyelerinin çok altina geriledi. Bu dönemde, Norveç gaz hattinda bakim nedeniyle sevkiyat kisitlanirken, Rusya Avrupa'ya gaz tedarikini artirmadi.
Geçen yil, Avrupa'da özellikle yenilenebilir kaynaklardan saglanan elektrik üretimi de iklim kosullari nedeniyle düsüs gösterdi. RES'lerden enerji üretimi beklentileri karsilamadi, barajlardaki su miktarinin azalmasi HES üretimini de düsürdü.
Bazi Avrupa ülkelerinde nükleer reaktörlerin tamire alinmasi, süreci daha karmasik bir hale getirirken, AB emisyon ticaret sistemindeki karbon fiyatlarinin artisi da enerji fiyatlarinin yükselisinde etkili oldu. Geçen yilin basinda 32 avro olan karbon emisyon ücreti, yil sonunda 88 avroya kadar çikarak rekor kirdi. Ülkemizde de nükleer enerji santralleri tekrar gündeme geldi.
Enerji fiyatlari enflasyonu körüklüyor. Enerji fiyatlarinin artisi Avrupa'da oldugu gibi Türkiye’mizde de enflasyonu son yilin en yüksek seviyeye tasidi. Yillik enflasyon yüzde 25 ile 37,5 kayitlardaki en yüksek seviyesine ulasirken, enerji sektöründeki fiyat artisinin da vatandaslarimizi çaresizlige düsürmüs, bardagi tasirmistir.
Ülkemizde 1 Ocak itibariyle dogalgaz, akaryakit gibi kalemlerle birlikte gündemdeki elektrik tüketim fiyatlariyla ilgili zam ve kademeli tarifeye geçilmesi uzmanlarca araci özel sirketlere kaynak aktarimidir. 46 milyon fazla elektrik abonesi ki bunun içinde 38,5 milyon mesken abonesi var, Bu zam degil halkin cebindeki paranin dogrudan dogruya özel sirketlere transferidir.
Elektrik temel tüketim ürünü ve kamusal hizmet olmasina karsin özellestirme karari tekrar gözden geçirilmelidir. Elektrik dagitim sirketleri EPDK dan 36 krs a elektrigi almaktadir.
Abone gurubu olarak MESKEN ve TICARETHANE olarak tarifelendirilmektedir. Bölgemizde imar kanununda iskani olmayan yapilara elektrik verilmez denilmesine ragmen, tedarikçi firmalar vatandas magdur omasin diyerek skansiz yapilara Santiye/Ticarethane abone gurubu olarak elektrik abonesi yapilmistir.
Gelen zamlar ve kademeli tarife ypilan yeni düzenlemede Mesken olarak kullanilan evler ticarethane olarak görüldügünden zaten zar zor geçinmekte olan vatandaslarimiz normalin 2 kati elektrik faturasi ödemektedir.
Hatta ayni apartmanda oturan mesken sahiplerinin kimi mesken kimi ticarethane olarak görülmektedir. Bu konunun da dikkate alinmasini ve düzeltilmesi gerektigini düsünüyorum. Yine küçük esnaflarimiz ile orta büyük ölçekli isletmeler ayni ücrete tabidir. Bu da yanlistir. Düzeltilmesi gerekir. Aksi takdirde esnafimizda sanayicimizde kepenk kapatip kapisina kilit vuracaktir. Bu da ülkemizde ekonomik bir kriz ve issizlige neden olacaktir.
1 Ocak 2022 tarihi itibariyle mesken kullanicilari için uygulamaya giren kademeli tarifede günlük 5 kWh ve alti tüketimlerde çiplak elektrik fiyati 0,7046 TL/kWh'tir dagitim bedeli ve vergiler dahil rakam 1,37TL/kWh olmaktadir. Bu durumda 1 ayda 150 kWh ve alti tüketim oldugunda 150 kW elektrik fiyati 205,50 TL'dir.
Bakiniz; “Dört kisilik bir mesken abonesi için ortalama elektrik tüketimi aylik 230 kilowaat saat. Evinde özellikle de yetiskin çocuklari varsa bir aile için 150 - 210 kilowaat sinirinin tutturulmasi çok kolay degil.
Elektrik Mühendisleri Odasi verilerine göre Türkiye’de hanelerin aylik elektrik tüketim miktari 230 kilovatsaat.
Bir evin aylik elektrik ihtiyaci ortalama /elektrik tüketimi 238 kWh civarinda olmaktadir. Ortalama Bir Evin Aylik Elektrik Ihtiyaci aylik 180 TL – 240 TL arasinda olmaktadir.
Çalisma sonucunda, iki çocuklu dört kisilik bir ailenin aylik tüketimi 253 kWh olarak bulunmustur; bu miktar yillik 3036 kWh elektrik enerjisi tüketimine denk gelmektedir.
Türkiye'de ocak ayinda 150 kilovatsaat olarak belirlenen alt kademe Sayin Cumhurbaskanimiz tarafindan subat itibariyla 210 kilovatsaat olarak güncellenmisti. Ancak bu miktarin daha da artirilmasi gerektigini düsünüyorum.
Üretmeyen ülkeler gelisemezler ve asla bagimsiz olamazlar. Elektrige ve dogalgaza yapilan zamlar maalesef üreticimizi esnafimizi sanayicimizin baslarini öne egmis, baslarini iki elinin arasina alip kara kara düsünmeye sevk etmistir.
Elektrik temel tüketim ürünü olup toplumsal ve kamusal hizmettir, bir yasam ve tüketici hakki olarak kamu yararina uygun sekilde tüketiciye sunulmalidir. Bu durum ayni zamanda sosyal hukuk devleti olmanin geregidir.
Enerji bir yasamdir. Ekmek, su gibi temel tüketim ürünü olan Elektrige yapilan fahis zamlar Anayasa’ya mevzuata, evrensel tüketici haklarina, kamu yararina ve sosyal devlet anlayisina tamamen aykiridir.
“Sabir, bazen baska bir seydir. Emin oldugun yerde susmaktir. Karsindaki insani anlamaya çalismaktir. Bazen de bir taraf için dogruyu seçmektir. Bazen de geri çekilmektir, dogruyu bildigin halde yalanlari dinlemektir. Sabir her yigidin harci degildir!...
Rabbim hepimizin yar ve yardimcisi olsun… Her sey Ülkemiz ve milletimiz için.
