"Biz, milletimizi kendi asimizla bulusturan 9'uncu ülke olduk. Asi uygulanmaya baslandiginda, toplumsal bagisikligin yüksek düzeye ulasmasina katki saglayacagini düsünüyorum."
Yukaridaki sözler, 2021 yilinin son günlerinde, Türkiye’de yurt disi asilarla asilama süreci tüm hiziyla sürerken, çoktandir beklenen yerli asi Turkovac için, resmi acil kullanim izni çikmasi üzerine, Sanliurfa Organize Sanayi Bölgesi’ndeki üretim tesisinde üretilmeye baslanan, yerli inaktive asi Covid-19 asisi Türkovac' in, toplu kullanima açilacaginin müjdesini veren, yerli Türkovac asisinin Proje sorumlusu Istanbul Saglik Bilimleri Üniversitesi Rektör Yardimcisi Enfeksiyon Hastaliklari ve Klinik Mikrobiyoloji uzmani Prof. Dr. Kemalettin Aydin’a aitti.
Ayni günlerde Saglik Bakani Fahrettin Koca’da yaptigi açiklamada , “Yerli asi Türkovac, acil kullanim onayi aldi, seri üretime baslamis durumdayiz. Halk Sagligi tarafindan ve devaminda, bizim Türkiye Ilaç ve Tibbi Cihaz Kurumu’muz rehberliginde bir takim tetkikleri yapiliyor. Gelecek haftadan itibaren, basta sehir hastanelerimiz olmak üzere yaygin kullanima geçmis olacagiz” diyor ve acil kullanim onayi alan, seri üretime baslanan asinin yakinda kullanima sokulacagini müjdeliyordu.
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ates Kara ise, “ Denemeler, PCR'i pozitif olan ve sikâyeti olanlarla degerlendirildigi zaman, bizim asimiz Türkovac’in daha etkili oldugunu gösterdi. Hastaneye yatan, yogun bakima ihtiyaç duyan hiç hastamiz olmadi. Bizim asimiz hatirlatma dozu olarak kullanildiginda, antikor düzeyinde 4 kat fazla artis oldugunu gördük.” ifadelerini kullaniyordu.
Türkovac’in tarihine gelince. Ülkemizde ilk asi üretimi Cumhuriyet’in ilk yillarinda Refik Saydam Hifzi Sihha Enstitüsünde baslamis, ancak Türkiye, geçtigimiz yillarda, bir zamanlar Büyük Atatürk’ün ileri görüslülügünün en degerli öngörülerinden biri olarak, 1928 yilinda halkin sagliginin korunmasi amaciyla, temel laboratuvar hizmetlerini yürütmek için, Ankara’da kurulmus ulusal bir asi referans laboratuvari özelliginde olan, faaliyet gösterdigi uzun yillar içerisinde, BCG-verem, Simple-kuduz, Çiçek, Tifüs, Bogmaca vb. asilardan, yilan akrep, serumlarina, fibrinojen, albumin ve gamma globulin vb. gibi kan ürünleri üretimine kadar ülke ihtiyaci olan birçok özel asiyi ve halk sagligi ürününü yurt içinde üretebilme tecrübe ve yetenegini gösteren ve bizi disariya muhtaç etmeyen bu kurumda, öncelikle asi ve diger üretimlere son vermis, daha sonralari tamamen faaliyetten men edilen kurum, 2011 yilinda Türkiye Halk Sagligi Kurumu’na devredilmisti ve biz, Corana salgininin ilk basladigi günlerde, salgina çok hazirliksiz yakalanmistik.
Salginin ilerleyen zamanlarinda, basta Kayseri- Erciyes Üniversitesi olmak üzere Izmir 9 Eylül Üniversitesi-Biyotip ve Genom Merkezi, Ege, Konya-Selçuk, Ankara vb. bir çok Üniversitelerde asi üretim hazirlik çalismalarina yeniden baslanmis ve 2020 yilinin Kasim ayinda Türkiye’de yürütülen yerli asi çalismalarinda preklinik hayvan denemeleri üzerinden bes adet yerli asinin birinci faz hayvan denemelerinin tamamlandigi belirtilerek, insan asamalarina geçilmeye baslanacagi bildirilmisti. Akabinde, T.C. Saglik Bakanligi ile Erciyes Üniversitesi isbirliginde ve dünyada, hücre kültür temelli asi üretimiyle ve ayrica, bir süredir de SARS-CoV-2'ye karsi çalismalari bulunan, Erciyes Üniversitesi Asi Arastirma ve Gelistirme Merkezi (ERAGEM) Sorumlu Müdürü ve Tip Fakültesi Tibbi Mikrobiyoloji ABD ögretim üyesi Veteriner Hekim Prof. Dr. Aykut Özdarendeli’nin öncülügünde kurulan bir ekip tarafindan, Corona geçirmis hasta kanindan alinan örneklerden SARS-CoV-2' nin izole edilmesi ve virüsün gen haritasinin çikarilmasiyla, Eurovac geçici adiyla, ilk asi çalismalari baslamistir.
Türkovac asisi, daha önce bizimde kullandigimiz ve Çin asisi olarakta bilinen Sinovac özelliginde inaktif bir asidir. SARS-CoV -2 virüsünün CZ02 susunun Afrika Yesil Maymun Böbrek Hücresine (Vero Cell ) asilanmasiyla üretildikten sonra, virüsün çesitli yöntemlerle inkübasyon, hasat, inaktivasyon, konsantrasyon, saflastirilmasi ve aliminyum hidroksit ile adsorbe ettirilmesi sonucunda süspansiyon olarak elde edilir. Içerisindeki aktif bilesen, Inaktive SARS-CoV-2 virüs antijenidir. Corona Vac.Inaktive SARS –CoV-2 Asisi. Vero Cell.
Asinin, hayvan ve insan karisik ilk denemeleri olan Faz-1 çalismalari, hayvan deneylerinin yaninda, çok az sayida insan gönüllü ile yapilmis, basarili oldugu görüldükten sonra, sadece insan olarak 250 gönüllü ile yürütülen Faz-2 ikinci asamaya geçilmistir. 2021’ in Nisan ayinda Faz-2 asamasinin tamamlanmasi ve çalismalarin sonucunda Türkovac’in benzeri Sinovac’tan daha da etkili oldugu görüldükten sonra, üçüncü asama Faz-3 için gönüllüler kaydedilmeye baslanmistir.
Gerek Faz-2 ve gerekse Faz-3 asi çalismalari yurt çapinda halkimiz tarafindan ilgi ve heyecanla izlenmis, ilk andaki 20 bin kadar kisi olan müracaatin ardindan, özellikle Faz-3 asi çalismasina politikaci ve diger toplum öncülerinden, çok sayida gönüllü katilim talebi ile yüz binleri bulmustur. Faz-3 üçüncü asama çalismalarina, Ankara Sehir Hastanesi'nde, Cumhurbaskani Recep Tayyip Erdogan' in da video konferans ile katilimiyla baslanilmis olup, bu sekilde, basta Azerbaycan ve Kuzey Kibris Türk Cumhuriyeti olmak üzere Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile dünyanin degisik yerlerinden çok sayida ülkece taninmasi ve bu ülkelerinde arastirmalara katilimiyla Faz-3 çalismalarinin, baska birçok ülkede Covid-19 varyantlari ve asilari ile bilimsel olarak karsilastirilmasi- degerlendirilmesi saglanmistir. Bir örnek olarak, elimize geçen bilgilerden birinde, ilk sonuçlarin alinmasiyla agustos ayinda, Türkovac’in Corona’nin Ingiliz (Alfa) varyantina karsi yüzde yüz etkili oldugunu belirtilmistir.
Türkovac asisinin, 23Aralik 2021'de Türkiye'de acil kullanim onayi almasi ile, asinin tüm asamalarinin bir yillik bir süre içerisinde tamamlanmasi saglanmis olmaktadir. Ayni tarihte asinin seri üretimine de geçilmistir.
Hastanelerde, toplu ilk asi uygulamalarina, 30 Aralik 2021 tarihinde baslanilmis olup , toplumun taninmis siyaset ve diger toplum kesimlerinden bir çok öncü kisinin de gönüllü destegiyle, sehir ve diger devlet hastanelerinde randevu sistemiyle asilama uygulanmasina devam edilmektedir. Asilar, saglik kuruluslarina, koruyucu ambalajli 10 flakonluk paketler halinde hazirlanmis olarak gönderilmektedir. Gün isigina karsi duyarlidir, isiktan korunmalidir. Donmaya karsi duyarlidir, , Normal buzdolabi kosullarinda +2 ila +8 °C'de saklanmali, asinin donmamasina dikkat edilmelidir. Reçete ile kullanilir ve omuzda, Deltoid kas içerisine ( im ) bir seferde tek doz 600 SU Inaktive SARS –CoV-2 virüs antijeni dozajiyla verilerek, 28 gün ara ile iki doz olarak uygulanir.
Asinin herhangi bir güvenirlik problemi bulunmadigini belirten saglik otoriteleri, 3 doz hatirlatma asisi yapilmasiyla antikor sayisinin 4-5 kat artabildigini, bu özelligiyle de, bundan sonra elimizde bolca bulunacak ve ilk doz olarak rahatlikla halkimiza tavsiye edebilecegimiz, yerli ve milli, kendi asimiz Türkovac’in, ülke insanlarimizin Toplumsal Bagisikligi’nin arzu edilen koruyucu yüksek düzeylere ulasmasina katki saglayacagini belirtmektedirler. Saygilarimla.
