Gurbetteki Ünyeliler Whatsapp grubunda Ünye ile ilgili proje konulari üretmek adina Sn.Hasan Simsek’in çabalari büyük ve takdire
Ünye ile ilgili olarak 2001 yili Kasim ayinda Istanbul da ITÜ Maçka yerleskesinde gerçeklestirilen Türk Yerel Tarih Vakfi’nin Yerel tarih konferansinda Konusmaci olmustum.
Ortaya konulan konulari O zamanki Vakif Baskani Sn. Orhan Silier in baslangiç konusmasindan sonra Ünye hayalleri basligi altinda anlatacagim. Yirmi yili askin; çiçekli-böcekli, sarkili-türkülü-Agali festivaller ve isikli-havai fisekli geçen yillarda bir ilerleme kaydedilememesi üzüntü verici.
Orhan Silier; (Baslama konusmasi) Böylece son konusmaya geldik. Eren Bey, bir Mühendis olarak Ünye’ nin gelecegi üzerine düsledigi projeleri, Ünye sokaklarinda açtigi sergiyle Ünyelilerle ve bizlerle paylasmisti. Dogrusu büyük sehirlerde yapmaya çabaladigimiz çalismalarin somut bir örnegini, Karadeniz’ in bir kasabasinda ustalikli, becerikli ve dogru bir yaklasimla ortaya kondugunu görmek bizi çok sevindirmisti. Saniyorum hem bu deneyime hem de genel olarak bu alana ait düsüncelerini ondan dinleyebilecegiz.
Eren Tokgöz;(Ünye Hayalleri) Yerel tarih çalismalarindan elde edilen bilgilerin kentlerin bugünü ve gelecegi ile iliskilendirilmesi ile baglantili buldugum “Ünye Hayalleri” projelerimden bahsedecegim.
Ünye Cumhuryet Meydani, geçmiste yollarin birlestigi, halk arasinda “kavak dibi” diye benimsene gelmis, merkezi bir yerdi. Ünye’de ulasim denize inen dik yollar ile yaya veya binek veya çekici hayvanlari ile çözümlenmisti. Gelisen ve büyüyen kentte bugün ulasim kara nakil vasitalari ile çözümlenmistir. Ünye’ nin yerel tarih çalismalarindan elde edilen bilgilerden, geçmisi, kentin bugünü ve gelecegi ile iliskilendirecek “Elektrikli Sokak Tramvayi” projesi Ünye’ ye yönelik hayallerimden birincisi oldu. Sokak tramvayi toplam uzunlugu 15-20 km- kenti kuzey güney ve dogu bati yönlerinde katedecektir. Ortalama hizi 15-20 km/saat arasinda olacaktir. Bu proje, soförler ve otomobilciler odasi ile yerel yönetim isbirligi neticesinde kurulacak Ulastirma A.S.’ ye halk ortakligi da dâhil edilerek gerçeklestirilecektir.
Ünye hayallerinden ikincisi, sarapçiligin yeniden canlandirilmasi, 1930 yilinda Ünyeli Baha Bey tarafindan bastirilan Ünye Rehberi’ ni okuduktan sonra olustu. Bu yillarda Ünye’ de 40 adet sarap imalathanesi vardi. Ünye’ nin sarapçiliginin Misir da Kleopatra ya gidisinden ve Avrupa kentlerinde aranir olmalarindan, sarabin Ünye üzerindeki olumlu ekonomik etkilerini anlayabiliyoruz. Hirtariç üzümünden yapilan saraplarin, yerel ekonomiye katkisi nedeniyle toplumun refahini yükselttigi, bir gerçek. Sarapçiligin hirtariç üzümümüzle yeniden canlandirilmasi, ekonomik hayatiyeti sadece findiga bagimli olan Ünye’ de ekonomik ve toplumsal hayata bir hareket kazandirabilir. Kavaklidere Saraplari A.S.’ nin bag uzmanlari ile iletisimimiz devam ediyor. Ünye yerel tarihinden gelen hirtariç, Ünye’ nin gelecek tarihini degistirebilecek mi?... Konu ile ilgili ugrasim sürecek.
Kirazlitepe’ den Ünye’ yi seyre daldigimizda damlari bir elma agacinin yesil yapraklari arasinda çilli kirmizi elmalar gibi duran, çocuklugumuzun geçtigi, çaylak gençligimizin olgunlastigi, özgürlügümüzü ruhunda tayisan, sevinç ve acilarimizi paylastigimiz, ardindan disladigimiz ve acimasizca yok ettigimiz evlerimiz ve kentlerimizin arkasindan aglama ve “ah, neydi o günler ...” yakinmasi yerine, ihtiva ettikleri bilgilerden ve denenmisliklerden yeni yasam alanlari ve kentlerin olusumunda faydalanmaliyiz. Evleri, tas yapilari, sirin sokaklari yikip degistirmeden bugünkü yasamimizin içine katma yürekliligini göstermeliyiz.
1. Yapilarin topografik uyumlarini, yapilarin birbirlerinin görüs alanlarini
kapatmayan bölüsümcü düsünceyi,
2. Yerlesimin kis hâkim rüzgârlarina kapali tutularak gerçeklestirilmesini,
3. Poyraz rüzgârina dik sokaklar vasitasiyla yaz poyrazlarinin serinletici
etkisini en uzak noktalara götürmesini,
4. Doga-insan iliskisinin iyi saglanmis olmasini,
5. Mahallelerin yerlesim düzenini,
6. Sokak ve yollarin yagmur suyu drenajlari ile ilgili tasarimlarini,
7. Komsu iliskilerini “örnek alinabilecekler” olarak siralayabiliriz.
Kisiliksiz, cansiz, soguk ve itici kent yerine, insan ihtiyacini karsilamaya yönelik ögeleri göz ardi etmeden, çagimiz teknolojileri de kullanilarak Kale Bozugu’nda eski mimarinin canlandirilmasi projesi Ünye hayalleri projelerinden üçüncüsü. Alti yapidan olusan bu projede birinci yapi; sergi salonu, ikinci yapi; Ünye yerel müzesi, üçüncü yapi; çay, kahve, pasta evi, dördüncü yapi; Ünye yemekleri evi ve restoran, besinci yapi Ünye misafir evi ve altinci yapi; otel olarak tasarlandi. Bu tasarima bagli olarak Ünye yemekleri tarihi ve Ünye’ de misafir agirlama yerel tarihini de ayrica arastirmaya deger buluyorum.
Buradaki amacim tarihi sadece sekil olarak günümüze getirmek degil, sicakligi, samimiyeti, hosgörüyü de yeniden kazanmak. Eski mimarideki saçaklar koruma duygularini temsil ediyor. Saçaklar; ürken ve korkan çocugunu kucaklayip sarmalayan bir anne sefkati ile evlerimizi kucakliyor. Bu simsicak sevgiden vazgeçmemeliyiz. Tesekkür ediyor, saygilar sunuyorum.
Eren Tokgöz
KASIM, 2001 ITÜ Maçka/ ISTANBUL
