21 Mayis 1864 Çerkes Sürgünü’yle gelmisti.
Gecenin karanliginda bindiler gemiye.
Bilmedikleri topraklara yelken açtilar.
Diger kafilelerden daha sansliydilar.
Açlik ve hastaliktan yolda ölenler olsa da…
14 yasindaki genç Çerkes Prensi’nin beraberindekiler…
Samsun Limani’na inmeyi basarmislardi.
Terme’nin bir köyüne yerlestiler.
Köyün adi, genç Prens’in isminden dolayi Ahmetbey olarak anilacakti.,
Prens Ahmet, yillar sonra Ünye’de bir konak yaptirdi.
Süleyman Pasa’nin yillar önce yanan sarayindan sonra, Ünye’nin en görkemli eviydi.
Sabri Bey’den Hüsrev Yürür’e, bu evde Ünye’nin önemli isimleri kaldi.
Bir dönem okul olarak, bir dönem de kres olarak kullanildi.
Inönü Ilkokulu karsisindaki konagin konservatuar ve tiyatro gösterilerinde kullanilmak üzere Ordu Büyüksehir Belediyesi tarafindan kiralandigini ögrendik.
Bir süredir atil vaziyette duran konagin önünden her geçtigimizde, içimiz burkuluyordu.
Böyle bir amaçla kullanilacagini ögrendigimizde sevindik.
Ancak…
Yapilan düzenlemeleri görünce sevincimiz kursagimizda kaldi.
Yeniden canlandirilmasini bekledigimiz bahçesinde çiçeklerden eser yoktu.
Çimenlerin üstüne beton dökmüsler, inanilir gibi degil…
Ya anitsal kapinin üstündeki metal yiginina ne demeli?
Hani tarihi eserlere çivi dahi çakilmazdi…
O sütunlu kapi ki, tarihi olmaktan çok “sanat eseri”dir,..
Ünye’deki bahçeli evlerin sembol tas kapisidir.
Üzerine o demir korkuluk hangi zihniyetle, nasil monte edilebilir?
[Sikayetim dogrudan konagin banisi Prens Ahmet’in torunlarindan Prof. Dr. Zeynep Ahunbay hocamizadir. Kendisi restorasyon hocamiz ki, bu konuda uluslararasi otoritedir. Restorasyon üzerine yazdigi eserler akademik kurumlarin en önemli basvuru kaynagidir. Üniversitelerimizin mimarlik, sanat tarihi ve arkeoloji bölümlerinde ders kitabi olarak kullanilmaktadir. Ne var ki, Ünye’de Zeynep hocamizla ilgili böylesine degerli bir konak hoyratça, hunharca ve bilinçsizce katledilmektedir.]
Konak Hakkinda Ek Bilgi:
Konagin banisi; 1864 Büyük Çerkez Sürgünü ile gelen Prens Ahmet Bey’dir.
Konagin adi; Prens Ahmet Bey'in (diger deyisle Haci Ahmet Efendi'nin) kizindan dolayi konakta bizzat ikamet eden ve sahibi bulunan ailenin adina izafeten Yürürler Konagi’dir.
Konak baska adlarla da anilmaktadir: Eski Ünye Belediye Baskani ve Ordu milletvekili Hüsrev Yürür’ün bir dönem bu konakta ikamet etmesinden dolayi adi “Hüsrev Bey Konagi” da denilmektedir.
Hüsrev Bey, konagin banisi Prens Ahmet Bey’in torunudur. Annesi Dürdane Hanim, babasi Sabri Bey'dir.
Konagin adi, banisi Prens Ahmet Bey'den dolayi Haci Ahmet Efendi Konagi olarak da bilinir.
Bir baska isimlendirme ise, konaga çift tarafli merdivenden çikildigi için “Çifte Merdivenli Konak” denilmektedir.
Kanimizca bu isimlendirme konagi nitelendirmekten uzaktir.
Çünkü Ünye’nin önde gelen tarihi evleri ekseriyetle çift merdivenlidir.
Konagin sahibi ve sakini olan ailenin adindan dolayi “Yürürler Konagi” denilmesi bu tarihi yapiya daha uygun düsmektedir.
Konakta Kalan Hane Halki: Haci Ahmet Efendi'nin son yillari bu konakta geçmis ve 1931 yilinda vefat etmistir. Oglu sair Ziya Behlül Bey de bu konakta ikamet etmis, genç yasta ölmüstür. Her ikisinin de mezari Türbe mezarligindadir.
Sabri Bey, Haci Ahmet Bey'in damadidir ve Çerkezya'dan ayni dönemde sürgün gelmistir. Kurtulus Savasi'nda Ünye Milis Taburu Kumandanligi yaptigi ve topladigi milislerle Ünye'yi özellikle denizden tehdit eden Ingiliz savas gemisine karsi korudugu ve Pontusçu Rum çetelerine karsi Ünye halkini savundugu bilinmektedir. Bu nedenle Istiklal Madalyasi ile ödüllendirilmistir.
Sabri Bey'in Haci Ahmet Bey'in kizi Dürdane Hanim'dan olan oglu Hüsrev Bey de bir dönem bu evde ikamet etmistir. 1944 yilindan 1953 yilina kadar kesintisiz iki dönem Ünye Belediye Baskanligi görevinde bulunan Hüsrev Yürür, 1957 - 1960 yillari arasinda CHP'den TBMM'de 11. Dönem Ordu Milletvekilligi yapmistir.
Hüsrev Yürür'ün milletvekilligi döneminden baslayarak, konak bir süre okul olarak kullanilmistir.
Büyük tarihi yapilarin kamusal amaçla kullanilmasi o dönemde Ünye'de yaygindir. 1955 ile 1965 yillari arasinda Aksam Kiz Sanat okulu olarak hizmet veren konak, yaslari bugün 65 ile 70 arasinda olan Ünyeli bayanlarin egitim gördügü bir mekandir.
Konagin insasi: 1. Dünya Savasi öncesi (muhtemelen 1914 yilinda) yaptirilan konak için 3500 Osmanli Lirasi tahsis edilmis olup, konagin imari Italya'da egitim görmüs bir Rus mimara yaptirilmistir. (Bilgi kaynagi: Eski Ünye Belediye Baskani ve Ordu Milletvekili Hüsrev Yürür'dür.)
Haci Ahmet Efendi adiyla anilan Prens Ahmet Bey'in ise, son dönem Osmanli Meclisi Canik Mebusu oldugu biçiminde bir bilgi mevcuttur. Bu bilginin kaynagi da, Yürürler Konagi hanedanlarindan Zeynep Ahunbay’a aittir.
Zeynep Ahunbay Kimdir?
Prens Ahmet Bey’in kizindan torunudur. Hüsrev Bey'in yegenidir. 1946 senesinde Ünye’de dünyaya gelen Zeynep Ahunbay, orta ögreniminin ardindan ITÜ'de Mimarlik okudu. 1970’de ITÜ Mimarlik Fakültesi'ndeki egitimini tamamladi. 1971’de ITÜ Mimarlik Fakültesi Mimarlik Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü'nde asistanliga basladi.
1975’de Prof. Dogan Kuban denetiminde yaptigi "Osmanli Mimarliginda Sultan Ahmed Külliyesi ve Sonrasi, 1609-1690" konulu doktora çalismasini bitirdi.
1977-78 ögretim yilinda Ingiltere'nin York Üniversitesi'ne bagli Gelismis Mimarlik Etüdleri Enstitüsü'nde “koruma” konusunda yüksek lisans egitimini tamamladi.
1980’de "Istanbul Medreseleri - Koruma ve Yeniden Kullanim Açisindan Bir Degerlendirme" konulu tezi ile doçentlik aldi.
ITÜ Mimarlik Fakültesi Restorasyon Anabilim Dali’nda Profesör oldu.
Ayasofya Müzesi koruma çalismalari ve Hasankeyf'te kurtarma çalismalarini sürdürdü.
UNESCO Projesi kapsaminda Mostar Köprüsü Rekonstrüksiyonu ve Restorasyonu çalismalarina katildi.
2017’de Vehbi Koç Ödülü'nün sahibi oldu.
25 Aralik 2014 tarihinde kaybettigimiz Prof. Dr. Metin Ahunbay, Zeynep Ahunbay’in 'in meslektasi ve esidir.
Bir söyleside “Bu kadar çirkinlik nasil yapilmis diyerek, gelecek kusaklar bizi affetmeyecek” diyen degerli Zeynep Ahunbay hocamiza, yakindan ilgili oldugunu bildigimiz Yürürler Konagi ile ilgili gelismeleri yazmayi görev bildik.
