Zahmetli bir yemek olan mantının tarihi oldukça eskidir. Kayseri'nin meşhur mantısının kökeni Orta Asya ve hatta Uzak Doğu'ya kadar uzanıyor. Türk mutfağında olduğu kadar Asya'nın da gözde yemeklerinden birisidir mantı ve orada "dumpling" adı ile bilinir. İşte, mantının Türk mutfağına geliş öyküsü…
İpek Yolu ile Asya'ya yayılmıştır
Mantı, Afganistan, Balkanlar, Çin ve Pakistan'da oldukça popüler bir yemektir. Tarihte mantının Türk ve Moğol halkı tarafından İpek Yolu boyunca Orta Asya'dan yayıldığı görüşü vardır. Kayıtlarda Türk ve Moğollar hareket halindeyken kamp ateşlerinde kurutulmuş ve dondurulmuş mantı taşıdığı aktarılıyor.
Ermeni tarihçilere göre ise mantı ilk olarak 13. yüzyılda Ermeniler ve Moğollar arasında yaşanan kültürel etkileşim ile Ermenistan'a ulaştı. Tatarlar, Kayseri bölgesine yerleşince mantı bu şekilde yaygınlaştı görüşü vardır.
Nohuttan yapılıyordu
Mantının Moğollar ile Kore'ye kadar ulaştığı biliniyor. Osmanlı mutfağında en eski mantı tarifi 15. Yüzyılda Muhammed bin Mahmud Şirvani tarafından, Kitabü't – Tabih'e yazıldı.
Şirvan'nın kitabında yer alan tarife göre mantı, kuzu kıymaları ve ezilmiş nohuttan elde edilen hamur ile yapılıyordu. Ayrıca mantıya tarçın ve sirke atılıyordu. Günümüzde olduğu gibi yoğurtla servis ediliyordu
Neredeyse her çeşidi bulunuyor
Asya mutfağında bulunan mantı ise daha büyük bohçalar halinde yapılır. Peynirli ve patatesli çeşitleri Asya mutfağında meşhurdur. Kazak, Kırgız mutfağında ise dolgusu kuzu, sığır veya at eti ile doldurulur. Sokak yemeği olarak servis edilir.
Özbek ve Tacik mutfağında lahana ve balkabağı malzemelerinden biri kullanılarak yapılır. Sosunda ise sirke ve biber tozu bulunur.
Ülkemizde mantı Kayseri ile özdeşlemiş olsa bile, Bartın, Hatay, Çorum, Konya, Alaşehir ve Antep'te farklı harçlar ile yapılır.
Bartın'da mantı pirinç ile yapılırken, Hatay'da şişperek çorbası olarak geçer. Çorum'un kuru mantısı meşhurdur, Konya'nın kıtırlı, Alaşehir'in kapaması, Antep'in ise börek çorba adı ile anılan mantısı meşhurdur.
Mantının tarihçesi ve günümüze gelişine ilişkin bu kadar bilgi verdikten sonra, haydi şimdi birlikte ev yapımı lezzetli bir mantı hazırlayalım.
Ev Yapımı Mantı Tarifi İçin Malzemeler
Hamuru için;
- 2,5 su bardağı un
- Yarım su bardağı su
- 1 Yumurta
- 1 Tatlı kaşığı tuz
İçi için;
- 185 gr kıyma
- 1 soğan
- 1 çay kaşığı tuz
- 1 çay kaşığı karabiber
Sosu için;
- 2 bardak çırpılmış yoğurt
- 1 diş sarımsak ezilmiş veya rendelenmiş
- 2 tepeleme yemek kaşığı tereyağı
- 2 yemek kaşığı domates salçası
Ev Yapımı Mantı tarifi nasıl yapılır?
- İlk önce unu, yumurtayı, tuzu bir kaba alıp yavaş su ilavesiyle hamurumuzu kulak memesinden biraz sert olacak şekilde, çok iyi yoğuruyoruz.
- Hamurun üstünü kapatıp 10 dk dinlenmeye bırakıyoruz.
- Bu arada kıyma, ince doğranmış soğan, karabiber ve tuzu ayrı bir kaba alıp yoğuruyoruz.
- Dinlenen hamuru iki bezeye bölüp yuvarlıyoruz. Birinci bezeyi alıp açabildiğimiz kadar açıyoruz. (Açtığımız hamur çok kalın olmamalı, biraz ince olmalı çünkü kalın olursa pişirdiğimizde hamur olur ve mideye oturabilir ).
- Hamurumuzu önce yukarıdan aşağıya, sonrada enine kesip (resimdeki gibi) istenilen büyüklükte kareler çıkarıyoruz.
- Kıymamızı da her bir kareye koyup çok seri bir şekilde sıkmaya başlıyoruz. (hızlı olmazsak, hamur kuruyabilir)
- Yaklaşık 2 lt suya tuzumuzu atıp kaynatıyoruz, kaynayan suya mantıları ilave edip yaklaşık 10-12 dk, yumuşayana kadar pişiriyoruz. (arada pişip pişmediğini kontrol edebilirsiniz).
- Pişen mantıları süzüyoruz ve servis tabağına alıyoruz. Üzerine sarımsaklı yoğurdumuzu ve kızdırdığımız tereyağında kavurduğumuz salçayı ilave ediyoruz. Üzerine dilenirse nane serpilebilir. (Verdiğim ölçü 2 kişilik, arzu edilirse kişi sayısına göre ölçü arttırılıp azaltılabilir).
Deneyin gerçekten nefis bir tat :) Afiyet olsun :)
