UZM. DR. ALİ COŞKUN


Susuzluk en büyük tehlike !


Dünyayı Bekleyen En Büyük Tehlike: Susuzluk mu, Açlık mı, Enerji Tükenmesi mi?

 İnsanlık için bir “konfor çağı” gibi görünse de 21. yüzyıl aslında ; dünyanın ekolojik, sosyoekonomik ve politik kırılganlıklarının giderek arttığı bir dönemi işaret etmektedir. Nüfus artışı, iklim değişikliği, tarımda endüstriyelleşme, fosil yakıtlara bağımlılık gibi faktörler; üç temel yaşamsal riski ön plana çıkarmaktadır: Susuzluk, açlık ve enerji krizi. Bu üç sorun birbirine sıkı sıkıya bağlıdır ve her biri, insan sağlığından küresel güvenliğe kadar birçok alanı doğrudan tehdit etmektedir.

 SUSUZLUK : 21. Yüzyılın Sessiz Krizi

Dünya genelinde kullanılabilir tatlı su kaynakları hızla tükenmektedir. Küresel ısınma, buharlaşma artışı, kirlilik ve suyun israf edilmesi gibi nedenlerle, özellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde içilebilir suya erişim büyük bir sorun haline gelmiştir.

Susuzluğun, sağlık ve gıda güvenliği üzerine etkisi:

İçme suyu yetersizliği, ishalli hastalıklar, böbrek yetmezliği, dehidratasyon gibi sorunlara yol açar.

Sulama yetersizliği, tarımsal üretimi azaltarak açlığa neden olur.

Kadınlar ve çocuklar en fazla etkilenen gruplardır.

Kaynak: WHO, Water Scarcity and Public Health, 2023.

AÇLIK : Kaynakların adaletsiz dağılımı

Dünya, aslında her insanı doyuracak kadar gıda üretmektedir. Ancak üretim ve dağıtım mekanizmalarındaki adaletsizlik, savaşlar, iklim değişikliği ve tarım politikalarındaki yetersizlikler, yaklaşık 735 milyon insanı kronik açlıkla yüz yüze bırakmaktadır (FAO, 2024).

Açlığın Etkileri:

Çocuklarda büyüme geriliği, bağışıklık zayıflığı

Mikronutrient eksiklikleri (demir, A vitamini, çinko)

Toplumsal huzursuzluk ve kitlesel göçler

Kaynak: FAO, State of Food Security and Nutrition in the World, 2024.

Enerji tükenmesi : Modern dünyanın akciğer krizi

Modern yaşamın her alanı – sağlık sistemleri, ulaşım, tarım, sanayi – enerjiye bağımlıdır. Ancak enerji üretiminde fosil yakıtlara olan bağımlılık, küresel ısınmayı artırmakta, alternatif kaynakların (güneş, rüzgâr, hidrojen) yeterince yaygınlaşmaması ise enerji krizini tetiklemektedir.

Olası tehlikeler:

Sanayi ve tarımda üretim düşüşü

Gıda ve su arıtma altyapısının çökmesi

Dijital sistemlerin ve haberleşme altyapısının çökmesi

Kaynak: IEA (International Energy Agency), World Energy Outlook, 2023.

Aslında susuzluk, açlık ve enerji yoksulluğu bir zincirleme halinde birbirlerini tetiklerler. Susuzluk, gıda üretimini düşürür çünkü tarımda sulama yapılamaz. Açlık baş gösterir. Tarım üretimi için enerjiye ihtiyaç duyulur, enerji krizi derinleşir. Enerji krizi de su arıtma ve su dağıtım alt yapısını çökertir. Böylece susuzluk, kuraklık daha da artar.

Hangisi En Büyük Tehlike?

Her ne kadar susuzluk en büyük tehlike olarak görünse de, bu sorunun cevabı aslında bağlamlara göre değişir:

Afrika’da yaşayanlar için susuzluk

Asya’nın kırsal bölgeleri için açlık

Gelişmiş ülkeler için enerji tükenmesi, toplumlara göre en büyük tehlikedir ve birbirlerinden, öncelikleri ile ayrılırar.

Ancak ortak küresel payda, suyun sürdürülebilirliği gibi görünmektedir. Çünkü su olmadan gıda da üretilemez, enerji üretimi de sürdürülemez. Dolayısıyla suyun korunması, diğer iki sorunun çözümü için de anahtardır.

Çözüm Önerileri

Yağmur suyu hasadı ve gri su geri kazanımı

İsrafa karşı su ve enerji kullanım eğitimi

Tarımda damla sulama ve güneş enerjili sistemler

Uluslararası su ve enerji işbirliği protokolleri

Sonuçta : İnsanlık tarihi boyunca savaşları toprak için, egemenlik için yapılmış olabilir.Ancak yakın gelecekteki savaşlar bir damla su, bir çuval buğday ya da bir megawatt enerji için olabilir. Bu nedenle insanlık, sadece teknolojik değil, ahlaki ve yönetsel bir dönüşüme de ihtiyaç duymaktadır.

Susuzluk madem ki açlık ve enerji yoksulluğunu belirleyebilir, susuzluğun neden olacağı kuraklığın insan sağlığı ile ilişkisini de inceleyelim.

Kuraklık, İnsan Sağlığını Hangi Hastalıklar Yönünden Olumsuz Etkileyebilir?

Kuraklık, yalnızca tarım ve ekonomi üzerinde değil, insan sağlığı üzerinde de ciddi sonuçlar doğurabilen bir çevresel krizdir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, iklim değişikliğiyle birlikte daha sık ve şiddetli görülen kuraklık dönemleri, birçok akut ve kronik hastalık riskini artırmaktadır. 

1. Su Kaynaklı Enfeksiyon Hastalıklarında Artış

Kuraklık dönemlerinde su kaynaklarının azalması, içme ve kullanma suyunun kalitesini düşürür. Bu durum, özellikle kırsal bölgelerde;

İshalli hastalıklar (özellikle çocuklarda)

Kolera, tifo, hepatit, fekal-oral bulaşan tüm hastalıklar

Leptospirozis ve parazit enfeksiyonları gibi bulaşıcı hastalıklarda artışa neden olur. Su kıtlığı nedeniyle bireyler, kirli ya da yetersiz arıtılmış su tüketmeye mecbur kalabilir.

Kaynak: WHO. Climate change and health: water-related diseases. 2022.

2. Beslenme Yetersizlikleri ve Mikronutrient Eksiklikleri

Kuraklık, tarımsal üretimi doğrudan etkileyerek gıda kıtlığına ve fiyat artışlarına yol açar. Özellikle düşük gelirli topluluklarda:

Protein-enerji malnütrisyonu

Demir, çinko, A vitamini ve iyot eksiklikleri

Çocuklarda büyüme geriliği ve bağışıklık zayıflığı gibi sorunlar daha sık görülür.

Kaynak: FAO. Drought and agriculture: impacts on nutrition and food security. 2023.

3. Solunum Yolu Hastalıkları

Kuraklıkla birlikte toprak kuruyup rüzgarla havaya karışan tozlar, hava kalitesini ciddi şekilde bozar. Bu durum:

Astım ve KOAH atakları

Alerjik rinit ve bronşit

Toz kökenli silikozis benzeri durumlar gibi solunum yolu hastalıklarında artışa neden olur. Ayrıca yangın riski artar, bu da partikül madde düzeylerini yükseltir.

Kaynak: EPA (Environmental Protection Agency), Drought and Air Quality, 2022.

4. Vektör Kaynaklı Hastalıklarda Değişim

Kuraklıkla birlikte ekosistem dengesi değiştiğinden:

Sivrisinek gibi vektörlerin yaşam alanları değişebilir.

Kuraklık sonrası gelen sellerle birlikte sıtma, deng humması, Batı Nil virüsü gibi hastalıklar artabilir.

Bazı bölgelerde kuraklık sonrası su birikintilerinde vektör çoğalması hızlanır.

Kaynak: CDC. Vector-borne diseases and climate. 2022.

5. Psikososyal ve Ruhsal Sorunlar

Kuraklık, özellikle tarımla geçinen toplumlarda:

Stres, depresyon, anksiyete

İntihar oranlarında artış

Toplumsal göç ve aidiyet sorunları gibi ciddi ruhsal sağlık sorunlarına neden olabilir. Uzun süreli kuraklık dönemleri bireylerde çaresizlik hissini artırır.

Kaynak: Berry HL et al., Climate change and mental health: a causal pathways framework. Int J Public Health, 2010.

6. Deri ve Göz Hastalıkları

Yetersiz temizlik ve hijyen koşulları:

Dermatit, uyuz, mantar enfeksiyonları

Konjonktivit ve göz kuruluğu

gibi hastalıkların artmasına neden olabilir. Kuraklık dönemlerinde kişisel hijyen ihmal edilebilir.

7. Kronik Hastalıkların Kötüleşmesi

Kuraklık sırasında:

Böbrek hastalıkları (özellikle susuzluk ve dehidratasyona bağlı)

Hipertansiyon, diyabet gibi kronik hastalıkların kontrol zorluğu

İlaç temininde sıkıntı gibi faktörler kronik hastaların sağlığını daha da riske sokar.

8. Çocuklar ve Yaşlılar Açısından Yüksek Risk

Kuraklığın sağlık etkileri, özellikle şu gruplarda daha belirgindir:

Bebekler ve çocuklar (beslenme bozuklukları, enfeksiyonlar)

Gebeler (düşük doğum ağırlığı riski)

Yaşlı bireyler (dehidratasyon, hastalık komplikasyonları)

Sonuç ve Öneriler :

Kuraklık, çok yönlü bir halk sağlığı tehdididir. Hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan hastalıkları tetikleyebilir, özellikle kırılgan toplulukları etkileyerek sağlık sistemlerine yük bindirir. Sağlık politikalarında; kuraklık öngörüsü, halk sağlığı takibi, beslenme destek programları ve vektör kontrolü gibi önlemler öncelikli olmalıdır.

Kaynaklar

World Health Organization. Climate change and health. 2022.

FAO. The impact of drought on nutrition and food security. 2023.

CDC. Climate Effects on Health: Vector-Borne Diseases.

Berry HL et al. Climate change and mental health: a causal pathways framework. Int J Public Health. 2010.

EPA. Drought and Air Quality.

UNICEF. Drought and Child Health. 2021.

WHO. Water Scarcity and Public Health. 2023.

FAO. State of Food Security and Nutrition in the World. 2024.

IEA. World Energy Outlook. 2023.

UNDP. Human Development Report: Climate and Resource Conflicts. 2022.

IPCC Sixth Assessment Report. 2023.

YAZARLAR

https://www.facebook.com/%C3%9Cnye-Kent-Ofset-106507792092593